Мөгаллим язмалары

Дәреснең тибы: Яңа материалны өйрәтү.

Дәреснең максаты: 1. Ясалма сыйфатларны актив сөйләмдә кулланырга өйрәтү.

2. Ишетеп аңлау күнекмәләрен үстерү.
3. Ярдәмчеллек сыйфатлары тәрбияләү.

Җиһазлау: дәреслек, компьютер,кагыйдәләр таблицасы.

Лексик күнекмәләр формалаштыру дәресе

Өч этаптан тора:

1. Белем һәм күнекмәләрне актуальләштерү.
2. Яңа төшенчә һәм билгеләмәләрне формалаштыру.
3. Алган белемнәрне гамәлдә куллана белергә күнектерү – материалны ныгыту.

Дәрес планы.

1. Укучыларның элек үзләштергән белемнәрен актуальләштерү һәм, шуңа бәйләп, яңа материалны өйрәтү – 20 минут.
2. Белем һәм күнекмәләрне камильләштерү, аны гамәлдә куллана белергә өйрәтү – 20 минут.
3. Дәрескә йомгак – 3 минут.
4. Өйгә эш бирү – 2 минут.

Дәрес барышы.

1. Кереш өлеше.

Дәресне оештыру.

• Исәнмесез, укучылар!
• Хәерле көн!
• Дәресне башлыйбыз.
• Бүген кем дежур?
• Дәрестә кем юк?
• Бүген ничәнче число?
• Атнаның нинди көне?

Бүген без 2 нче теманы өйрәнүне идәвам итәбез. “Партадашың кем?” дип атала. 

1. Актуальләштерү.

Укытучы. -Тактага игътибар белән карагыз әле

Сүзләрне искә төшерегез.Аларны русча әйтегез.

(тактада сыйфатлар)

1. Игътибарлы, тәрбияле, шәфкатьле, җаваплы.

(внимательный, воспитанный, милосердный, ответственный)

2. Кайгыртучан, онытучан, кызыксынучан, аралашучан.

(заботливый,забывчивый, интересующийся, общительный)

3. Ялганчы, гайбәтче, әләкче, алдакчы.

(лгун , сплетник, ябеда, обманщик)

4. Җитез, кыю, тапкыр, кире, тупас, тыныч, битараф, куркак, гадел.

(быстрый, храбрый, находчивый,упрямый, грубый, спокойный, безразличный, пугливый, справедливый).

Укытучы. – Бу сүзләр нинди сүз төркеменә керә?

Алар нинди кушымчалар ярдәмендә ясалган?

Аларның кайсылары ясалма сыйфатлар (производные прилагательные)?

(Укучылар интекрактив тактада эшлиләр, кушымчаларын аерып күрсәтәләр).

Укучылар. – лы, – ле, – чы, – че, – чан, – чән кушычалары ялганып сыйфатлар ясала.

Укытучы. – Кагыйдә чыгарабыз.

Исем һәм фигыльләргә төрле кушымчалар ялганып сыйфатлар ясала. Алар ясалма сыйфатлар дип атала.

1. Уен. «Сүзләрнең парын тап, уклар белән күрсәт».

(Укучылар интекрактив тактада эшлиләр)

горур

ярдәмчел

түземле

тәкәббер

тәвәккәл

җитди

кыланчык

максатчан

көнче

масаючан

үзгәрүчән

үпкәчел

намуслы

оялчан

таләпчән

туры сүзле

терпеливый

гордый

отзывчивый

решительный

серьёзный

высокомерный

целеустремлённый

кокетливый

изменчивый

завистливый

заносчивый

стеснительный

требовательный

прямолинейный

обидчивый

совестливый

Укытучы. – Кайсылары уңай, кайсылары тискәре сыйфатлар?

(Укучылар уңай һәм тискәре сыйфатларны аерып күрсәтәләр),

УҢАЙ

СЫЙФАТЛАР

• ярдәмчел
• түземле
• тәвәккәл
• җитди
• максатчан
• намуслы
• оялчан
• таләпчән
• туры сүзле

ТИСКӘРЕ

СЫЙФАТЛАР

• горур
• тәкәббер
• кыланчык
• көнче
• масаючан
• үзгәрүчән
• үпкәчел

III. Ныгыту.

1. Язу дәфтәрендә эшләү. 46 бит, 5 нче бирем.

Сүзләрнең антонимнарын табыгыз.

(Бер укучы итерактив тактада яза, калганнары язу дәфтәрендә эшлиләр).

масаючан – _____________________________

кыланчык – _____________________________

оялчан – _____________________________

тәккәббер – _____________________________

туры сүзле – ____________________________

Физминутка

Күбәләк уң җилкәгә кунган,

Күккә күтәрелгән,

Сул җилкәгә кунган,

Чәчәккә төшкән. (3 – 4 мәртәбә кабатлана)

1. Дәреслек белән эш. 

1. 13 нче бирем. 57 бит.

Укытучы. – Кызлар турында фикерләрегезне әйтегез.

Бу кыз сезгә бераз кыланчыктыр/ мактанчыктыр кебек тоелмыймы?

15 нче бирем. 57 бит.

Укытучы. – Партадашың турында сөйлә. Аның нинди уңай сыйфатлары һәм тискәре сыйфатлары бар?

Мәсәлән: Настя үзен ярдәмчел, намуслы дип саный.

2. Парлап эшләгез.

Бер – берегезгә фикерләрегезне әйтегез. Киңәшләр бирегез.

Укучы 1. – Таня, син – ярдәмчел, акыллы, намуслы кеше. Синең бу сыйфатларың миңа

ошый. Ләкин син бераз үпкәчел, бу миңа ошамый.

Укучы 2. – Мин бу сыйфатларымны төзәтергә тырышырмын.

Сөйләшү вакытында укучылар бер – берсе белән килешмәсәләр, фикерләрен әйтсеннәр:

Укучы 2. – Саша мин синең белән килешмим. Мин үземне үзсүзле дип санамыйм. Әлбәттә, мин еш үзем теләгәнчә эшлим, ләкин башкаларның фикерләрен дә тыңлыйм.

Өстәмә сөйләм үрнәкләре: Ни өчен сиңа шулай тоеладыр, белмим, ләкин мин үзем турында үпкәчел дип уйламыйм.

1. Дәрескә йомгак.

Укытучы. – Ясалма сыйфатлар ничек ясала? (Кагыйдә).

– Нинди сыйфатлар була? (Уңай һәм тискәре сыйфатлар).

Шәвәли һәм Кирлемәннең уңай һәм тискәре сыйфатларын әйтегез.

ярдәмчел, масаючан,

түземле, кире,

максатчан, кыланчык,

… …

Билгеләр куела.

Дәрес “Күңелле тәнәфес” җыры белән тәмамлана.

Әлеге материалда чит автор хокуклары бозылмады. Моның өчен закон каршында бөтен җаваплылыкны үз өстемә алам.

Казан шәһәре Совет районы 187нче күппрофильле лицейның  туган тел һәм әдәбияты укытучысы Ногманова Диләрә Рәшит кызы. Тема: “Мәктәп”  (“Сәлам” дәреслеге буенча 1 нче сыйныфта татар теле дәресе)

Тема: “Мәктәп”

Дәрес тибы: ныгыту.

Белем бирү максаты:

• уку-язу әсбапларының исемнәрен дөрес итеп әйтү;
• предмет һәм затның барлыгын раслый, инкяр итә белүне булдыру;
• өйрәнелгән сүзләрне сөйләшү күнекмәләрендә үстерү.

Үстерү максаты:

• татар телендә фикерләү сәлтен үстерү;
• әңгәмәдәшне тыңлый белү, сөйләшүне дәвам итә белү

Тәрбияви максат:

• сыйныфташларына итәгатьле эндәшә белү;
• аралашу теләген тәрбияләү

Җиһазлау: рәсемле карточкалар, интерактив такта.

1. Оештыру моменты.

• Хәерле иртә, укучылар.
• Хәерле иртә.
• Укычылар, бүген бездә кунаклар бар. Әйдәгез аларны “Сәлам” җыры белән сәламлибез.

(“Сәлам” җырын җырлау)

1. Актуальләштерү.

• Укучылар, карагыз әле, миндә матур карточкалар бар. Карыйк әле, анда нәрсәләр бар микән? (карточкалар буенча сүзләрне кабатлау)
• Уку мәсьәләсен кую.
• Бу сүзләр арасында артык сүзләр бармы? ( Тыныч йокы, Хәерле кич сүзләре)
• Нигә ул сүзләр артык? (Калган сүзләр “Мәктәп” темасына)
• Бүген без сезнең белән “Мәктәп” темасына караган лексиканы кабатлыйбыз, алар белән җөмләләр төзибез, белемнәрне ныгытабыз.

1. Уку мәсьәләсен чишү.
2. “Танышу”

• Укучылар, әйдәгез танышабыз. Мин –… . Ә син кем? (чылбыр буенча укучылар бер-берсеннән сорыйлар)

2. “Бар! Юк!”

• Укучылар, без кайда? (Сыйныфта)
• Әйдәгез, сыйныфта нәрсә бар? Нәрсә юк? уенын уйныйбыз. Кем укытучы була? (берәмләп укучылар тактага чыга һәм рәсемне алып укучылардан сорыйлар: Бу нәрсә? … сыйныфта бармы? Җавапны алгач, тактага БАР яки ЮК сүзе янына рәсемне ябештерәләр)

3. “Әйе, юк, түгел” сүзләрен кабатлау.

• Бу … (китапмы)? (ЮК, бу китап ТҮГЕЛ. Бу дәфтәр). (Укучыларга рәсемнәр күрсәтәм, сораулар бирәм)

4. “Уйлап тап!” уены

• Укычылар, монда нинди сүз яшерелгән? (Укучы бер рәсемне каплап тота. Укучылар аңарга сорау бирәләр: Бу китапмы? Бу акбурмы? … Сүзне дөрес итеп әйткәнче уйнала)

5*. “Рюкзакта нәрсәләр бар? Ничә?”

• Укучылар, рюкзакта нәрсәләр бар? Әйдәгез карыйбыз. (Рюкзактан мәктәп кирәк яракларын алып, аларның ничә икәнен әйтү)

6*. “Кайда? Нинди?”

Сораулага җавап бирү.

• Китап кайда? (өстәлдә)
• Сыйныфта нәрсәләр бар? (дәфтәрләр)
• Линейка нинди? (озын, кыска)

1. Рефлексия.

• Укучылар без бүген нәрсә турында сөйләштек? Нинди темага сөйләштек? (Мәктәп турында, мәктәп темасы)
• Мәктәп турында нинди сүзләр беләбез? (берничәсен әйтеп чыгу)

1. Үзбәяләү.

• Укучылар, бүген кем тырышып эшләде, кем бик яхшы эшләде? Үзебезгә билге куйыйк. (Бармаклар белән “яхшы”, “бик яхшы”, “начар” күрсәтәм. Укучылар кул күтәреп үзләрен бәяли)
• Сез бик яхшы эшләдегез. Мин сезгә яхшы билгеләрне “куям” – “5”ле наклейкаларын бирәм. (Укучылар үзләренең көндәлекләренә ябештерәләр)

Әлеге материалда чит автор хокуклары бозылмады. Моның өчен закон каршында бөтен җаваплылыкны үз өстемә алам.

 Дәреснең максатлары.

1. Белем бирү максаты (дәреснең предмет нәтиҗәсе):

• фигыльнең мәгънәсе һәм сораулары белән таныштыруны дәвам итү, аны башка сүз төркемнәреннән аерырга өйрәтү; фигыль заманнарын билгели белү күнекмәләрен булдыру.

2. Үстерү максаты (дәреснең метапредмет нәтиҗәсе):

• уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү; эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба белү; гомумиләштереп нәтиҗә ясый белү; парлап сөйләшү барышында үз фикереңне аңлата, раслый, әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аңа туры килерлек итеп җавап бирә белү.

3. Тәрбия максаты (шәхси нәтиҗә):

• әйләнә-тирәдәге матурлыкны күрә белү, күзәтергә өйрәнү һәм эстетик хисләр формалаштыру;

Җиһазлау. 3нче сыйныф өчен татар теле дәреслеге, компьютер, интерактив такта, презентация

1. Мотивацион этап

Уңай психологик халәт тудыру, укучыларны дәрестәге эшчәнлеккә әзерләү.

Укытучы. Кояш чыга, ал нурлары

Тәрәзәне чиртә.

Хәерле иртә, балалар!

– Хәерле иртә!

Укытучы. Авыл буйлап  ап-ак карлар

Йөгерешеп үтә.

Хәерле иртә, укучылар!

– Хәерле иртә!

Укытучы. Тышта, барыгыз да күргәнегезчә, кыш ае. Бар җирдә аклык, сафлык хөкем сөрә. Табигатьнең шушы аклык, сафлык нурлары сезнең күңелләрегезгә иңсен.  (Укучылар бер-берсен сәламлиләр. Хәерле көн телиләр.)

2. Сл.1(экранда кышкы табигать күренеше)

Укытучы. Шушы рәсемгә карап, дәресебезне Фирүзә Җамалетдинованың “Бәсле иртәдә” дигән шигыре белән башлыйк әле.(196нчы күнегү)

Ап-ак шәл итеп япкан,

Энҗе итеп тә таккан:

Бәскә төреп каенны,

Кыш үткән безнең яктан.

Кыймыйм “аһ!” дияргә дә,

Куркам мин тияргә дә,

Бәсләр коелыр кебек,

Бар ямь җуелыр кебек.

Укучылар, сезнең мондый күренеш белән очрашканыгыз бармы? (Укучылар игътибар белән карыйлар.)

-Әйе, очрашканыбыз бар.

Укытучы. Тексттагы барлык сүзләр дә аңлашыламы?

-Әйе.

Укытучы. Бәс нәрсә ул?

Көтелгән җаваплар:

–Агачлар ап-ак була.

-Агач ботаклары бик матур була.

-Русча иней була.

-Рәсемдә күрәбез: агачларның ботакларын бәс сарган.

3.Сүзлек эше.

Укытучы. Җуелыр дигән сүзнең мәгънәсен аңлыйсызмы?

Көтелгән җаваплар:

–Югалыр дигән мәгънәдә.

–Бетәр дигән мәгънәдә дип аңлыйм.

Укытучы. Ә кыймыйм дигән сүзнең мәгънәсен ничек аңлыйсыз?

Көтелгән җаваплар:

-Батырчылык итмим.

-Русча – не осмеливаюсь.

Укытучы. Бу сүз нинди формада килгән?

-Юклыкта килгән.

1. Актуальләштерү

1.Фигыльнең мәгънәсе һәм сораулары белән таныштыру.

Укытучы.   Күнегүнең биремен укыйбыз:

калын хәрефләр белән бирелгән фигыльләрне табып, сораулар куй.

Укучылар,без фигыль турында нәрсәләр беләбез? Искә төшерик әле.

Көтелгән җаваплар:

-Фигыль эш-хәрәкәтне һәм хәлне белдерә;

-Фигыль нишләде? нишләгән? нишли? нишләр? нишләячәк? сорауларына җавап бирә.

-Фигыль барлыкта, юклыкта килэ.

Сл.2 (экранда схема)

Укытучы. Фигыльләргә сораулар куеп барабыз:

Япкан- нишләгән?

Таккан –нишләгән?

Үткән –нишләгән?

Кыймыйм- нишләмим?

Куркам- нишлим?

Коелыр –нишләр?

Җуелыр – нишләр?

III. Уку мәсьәләсен кую

Укытучы. Бу фигыльләр эш-хәлнең кайсы вакытта  үтәлүен белдерәләр?

 Көтелгән җаваплар:

-Таккан, үткән –үткән  вакытта;

-Кыймыйм (кыям), куркам –хәзерге вакытта;

-Коелыр, җуелыр –киләчәк вакытта;

Укытучы. Вакытта сүзен заманда дип тә әйтәбез.

Димәк, безнең бүгенге тема нинди булыр?

Көтелгән җавап:

-Фигыль заманнары.

Укытучы. Дәфтәргә теманы язабыз.

Дәфтәр битен 3кә бүлеп, заманнарны язабыз, сүзләрне тиешле графага урнаштырабыз.( Дәфтәрләрдә эш.)

Фәрит абыйның киңәшен укыйбыз.(101нче бит: кагыйдә)

Нәтиҗә.

Укытучы.Димәк, фигыль эшнең кайсы вакытта үтәлүен белдерә?

Көтелгән җаваплар:

-Үткән заманда фигыль эшнең сөйләү вакытыннан элегрәк үтәлүен белдерә;

-Хәзерге заманда фигыль эшнең сөйләү вакытында үтәлүен белдерә;

-Киләчәк заманда фигыль эшнең сөйләү вакытыннан соңрак үтәлүен белдерә.

Физминут. Ак куян. (Ял итү. Хәрәкәтләр ясау) 

IV.Уку мәсьәләсен чишү

Фигыль заманнарын билгели белү күнекмәләрен булдыру.

197нче күнегү.

(Укучылар текстны укыйлар).

Укытучы .

1нче төркем үткән замандагы фигыльләрне;

2нче төркем хәзерге замандагы фигыльләрне;

3нче төркем киләчәк замандагы фигыльләрне үрнәктәгечә язып тикшерәсез.

Көтелгән җаваплар:

1нче төркем.

-Үткән замандагы фигыльләр: төренгән, капланган;

2нче төркем.

-Хәзерге замандагы фигыльләр: күренә, үсә, ярата;

3нче төркем.

-Киләчәк замандагы фигыльләр: йомылыр, калыр.

Сл.3.(экранда сүзләр) “Парын тап!” уены.

умылся                   язабыз

позавтракал           укыйбыз

пошел                     саныйбыз

пишем                    барачаклар

читаем                    юынды

считаем                  ашады

пойдут                    китте

Укытучы. 199нчы күнегүдәге җөмләләрне татарчага тәрҗемә итегез:

1.Утром я умылся, позавтракал и пошел в школу.

2. В школе мы пишем, читаем, считаем.

3.После уроков ребята пойдут в музей.

Көтелгән җаваплар:

1нче төркем.

-Мин иртән юындым, ашадым һәм мәктәпкә киттем.

2нче төркем.

-Мәктәптә без язабыз, укыйбыз, саныйбыз.

3нче төркем.

-Дәресләрдән соң балалар музейга барачаклар.

1. Ныгыту

 Темага караган фигыльләрне сөйләмдә активлаштыру.

Сл.4 (рәсемнәр:“Кибет”, “Китапханә”, “Стадион”, “Парк”, ”Даруханә”, “Троллейбус”, “Музей”, “Бассейн”,”Мәктәп”, “Өй”)

Укытучы. Карточкаларда язылган фигыльләрне кулланып, үзегезгә ошаган бер рәсемне сайлап алып, диалог төзеп карагыз.

(укучыларның җаваплары)

Сл.5 (рәсемнәр:“Кар бөртеге”, “Кояш”, “Тамчы”, “Җил”, “Чыпчык”, “Тимераяк”, “Рольле уен”)

Һәр төркем үзенә ошаган бер рәсемне сайлап ала һәм  сөйләм (монолог) төзи.

(укучыларның җаваплары)

1. Рефлексия

200нче күнегү.

Бирем: фигыльләрне таблицага урнаштырып язарга.

Көтелгән җаваплар:

–Үткән заман: карадылар,укыган, аңлады.

-Хәзерге заман: сөйли, белә, шылтырый.

-Киләчәк заман: әйтәчәк, кайтыр, язачак, дуслашачак, карар.

Укытучы. Кемнең 1 хатасы да юк –кызыл төсле түгәрәк, кемнең 1-2 хатасы бар – яшел төсле түгәрәк, кемнең 3-4 хатасы  – сары төсле түгәрәк ала.

Димәк, укучылар, без бүгенге дәрестә нәрсәләр өйрәндек?

Көтелгән җавап:

-Без фигыль заманнарын өйрәндек: үткән заман, хәзерге заман, киләчәк заман.

VII. Өй эше

1.Фигыль заманнарына 2шәр сүз уйлап язып килергә, берсе калын, берсе нечкә әйтелешле булсын.

2.*Шул сүзләр белән җөмләләр  уйлап язарга.

ПРЕЗЕНТАЦИЯ: https://cloud.mail.ru/public/qZS8/Sr53uqDAx

 

Әтнә муниципаль районы муниципаль бюджет белем учреждениесе Сибгат Хәким исемендәге Күлле-Киме төп гомуми белем мәктәбенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы  Сафина Римма Ришат кызы. Тема: Сан  төркемчәләре. 6нчы сыйныф.

Тема: Сан төркемчәләре

Теманың максаты:

1.Белем бирү:  саннарны искә төшерү,  алган белемнәрне камилләштерү;

2. Фикерләү сәләтен үстерү: укучыларның сөйләм телләрен, иҗади фикер йөртү сәләтләрен, танып-белү активлыгын һәм мөстәкыйльлекне , бәйләнешле сөйләм телләрен үстерү.
3. Тәрбияви: татар театрын күзәтү, онлайн-сәяхәт аша туган телебезгә мәхәббәт, милләтебез һәм телебез белән горурлану хисләре тәрбияләү

Дәреснең тибы: яңа тема аңлату һәм белемнәрне системага салу дәресе.

Дәрес формасы: уен-дәрес

Дәрес методы: өлешчә эзләнү

Предметара бәйләнешләр: әдәбият, сәнгать, рус теле, музыка, география.

Җиһазлау: Интерактив такта,проектор, ноутбук, презентация ,таратма материаллар (карточкалар, схемалар,таблица)

Төркемнәрне оештыру: Төркемнәрдә, индивидуаль  һәм  парлы,күмәк  эш.

Дәрес барышы:

1. Исәнләшү.
2. Минем кулымда ҖИР шары. Географиядән беләсез ул 6 континенттан тора.Континент нәрсә әле ул, синонимы бармы?

– (укучылар җавабы)

-Әгәр тел белемен континентларга бүлсәк ничә материк булыр иде?

– (укучылар җавабы)

– Шушы 6 континетның без кайсы өлкәсендә яшибез?

– ЕВРАЗИЯ. (укучылар җавабы)

-Тел белеменең кайсы өлкәсен өйрәнәбез?

– МОРФОЛОГИЯ. (укучылар җавабы)

– Һәр континент дәүләтләргә бүленә.

-ТР, Марий Эл, Удмуртия,

– Морфология нинди өлкәләргә бүленә?

Һәр материкның рельефы төрле булган кебек, сүз төркемнәренең дә вазифалары төрле, бар охшаш яклары, бар аермалары. Без сезнең белән Морфологиянең кайсы  дәүләтендә сәяхәт итәбез әле?

• Сан.
• Санның нәрсәләрен өйрәндек?

Белдерелүен, сорауларын, исемләшүен, җөмләдә нинди кисәк булуын, ясалу төрләрен. (укучылар җавабы)

• Рәвеш, сыйфат белән чагыштырып карасак, нәрсәне өйрәнмәгәнбез әле без.

Төркемчәләрен. (укучылар җавабы)

• Дөрес. Димәк бүгенге тема, Сан төркемчәләре. Дәфтәрләргә числоны, сыйныф эшен, теманы язып куябыз.
• Сан нәрсәне белдерде әле?
• Предметның санын. Исәбен белдереп, ничә, күпме, никадәр, ничәнче, ничәләп, ничәү, ничәшәр сорауларының берсенә җавап бирүче сүз төркеме сан дип атала.
• Әйдәгез 5 цифрын тактага языйм да, сан сорауларына җавап биреп барыйк әле. НИЧӘ- 5; күпме-5; никадәр-5; НИЧӘНЧЕ- 5+енче; НИЧӘШӘР? КҮПМЕШӘР?- 5+әр; НИЧӘЛӘП? – 5+ләп; НИЧӘҮ?- 5+әү;
• Мәгънәләре һәм грамматик билгеләре буенча саннар 5 төркемгә бүленәләр: микъдар саны (предметның төгәл санын, исәбен белдерә), Тәртип саны предметларның саналу яки урнашу тәртибен белдерә,Бүлем саны предметларның тигез әлешләргә бүленүен белдерә,Чама саны предметның санын якынча белдерә. Җыю саны бер төр предметларның бергә туплану исәбен белдерә.(СЛАЙДЛАРда ныгыту)

“Үз сүзеңне тап уены”

• 5 укучы тактада 5 төркемчәгә бүленә. Укытучы саннар кергән җөмләләрне укый. Һәркем үз санын дөрес урнаштырырга тиеш.

Ике укучы “Ялкын”,”Салават күпере”  журналларыннан сибелгән татар халкы турында саннар кертеп текст төзи.

Тулырак…

  Татарстан Республикасы Арча муниципаль районы “Ташкичү төп гомуми белем мәктәбе” муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесенең югары квалификацион категорияле  укытучылары Шагидуллина Рәйсә Сәйделхан кызы һәм Әхмәдуллина Алсу Тәфкил кызы.  Тема: “ Саннарның ясалышы”.  6 нчы сыйныф.

Тема. Саннарның ясалышы

(6 нчы сыйныфта татар теле дәресе)

Максат: 1) саннарның ясалышы турында мәгълүмат бирү;

2) укучыларның мөстәкыйль фикерләүләренә ирешү;

3) Укучыларда халык авыз иҗатына мәхәббәт хисләре тәрбияләү.

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр:

– күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү;

– үзең алган белем күнекмәләрен тормышның төрле шартларында куллана белергә өйрәнү.

Метапредмет нәтиҗәләр:

Танып-белү гамәлләре:

– мөстәкыйль рәвештә теманы, куелган проблеманы ача белү, фикер йөртү;

– тема тирәсендәге төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру;

Коммуникатив УУГ:

– сыйныфташлары һәм укытучы белән уку эшчәнлеген оештыруда хезмәттәшлек итү;

– төрле җавапларны тыңлау, чагыштыру, нәтиҗә ясау;

– күмәк эш вакытында уртак фикергә килү;

Регулятив УУГ:

– укытучы белән бергәләп, үз эшен, иптәшләренең җавапларын бәяләү;

– кагыйдә, күрсәтмәләрне истә тоту һәм аларга ияреп гамәлләр кылу;

Предмет нәтиҗәләр:

– сүз төркемнәрен дөрес язу, аларны сөйләмдә дөрес куллана белү күнекмәләрен үстерү;

Предметара бәйләнеш: татар әдәбияты, математика.

Дәрес тибы: яңа белемнәрне үзләштерү дәресе.

Җиһазлау: дәреслек, презентация, интерактив такта, ноутбук, карточкалар, рефлексия бите.

Дәрес барышы.

1. Оештыру, мотивлаштыру.

1.Уңай психологик халәт тудыру.

– Исәнмесез, укучылар. Кәефләрегез ничек?

Дуслар елмаеп караса,

Дөнья яктырып китә.

Я, кайсыгыз дусларына

Елмаю бүләк итә.

Татар теле дәресен башлап җибәрәбез. Укучылар, дәрестә тырышыгыз һәм актив булыгыз. Сез иң яхшы, иң актив, иң акыллы укучылар!

Сез яңа белем алырга, “татар теле иленә” сәяхәткә әзерме?  Әйдәгез, “Белемгә кыска юл юк”, дип дәресебезне башлыйк. Уңышлар сезгә.

II Актуальләштерү.

“Нинди сүзләр яшеренгән?” уенын уйнау.

Йөзә, тун, көч.

• Болар нинди сүз төркеме?

Түбәндәге сораулар буенча  төркемнәрдә эшләү. Укытучы сорау бирә, төркемдәге укучылар һәрберсе 1әр тапкыр чиратлашып шул сорауга җавап бирәләр.

-Сан сүз төркеме нәрсәне белдерә?

-Сан нинди сорауга җавап бирә?

-Сан белән ачыкланган сүз ничек атала? (Сан белән ачыкланган сүз саналмыш дип атала).

-Җөмләдә сан нинди җөмлә кисәге булып килә?

III. Проблемалы ситуация булдыру. Уку мәсьәләсен кую. Тулырак…

Саба  муниципаль районы муниципаль бюджет гомумбелем учреждениесе Шәмәрдән лицее «Үсеш» нең татар теле һәм әдәбияты укытучысы  Сабирова Резеда Әгъзамтин кызы. Тема: “Сингармонизм законы” (Рус мәктәпләрендә туган(татар) телне өйрәнүче 5нче сыйныф укучылары өчен)

Тема: Сингармонизм законы.

Максатлар:

• белем бирү максаты: татар теленең фонетикасы, сингармонизм законы турындагы белемнәргә ия булып, дөрес сөйләм оештыра белү һәм язуда дөрес куллана белү;

2) фикерләү сәләтен үстерү максаты: укучыларның сораулар куя белү, анализ һәм нәтиҗә ясый белү кебек фикерләү сәләтләрен үстерү, үз фикерләрен дөрес һәм матур итеп әйтүләрен   камилләштерү, уртак эшчәнлекне үстерүгә ирешү;

3) тәрбияви максат: фәнни-танып белүнең кыйммәтен аңларга омтылыш уяту, табигатьне һәм табигатьтәге җан ияләрен саклау һәркемнең изге бурычы икәнлеген төшендерү, хезмәт эшчәнлеге нәтиҗәләренә хөрмәт хисе һәм әхлак сыйфатлары тәрбияләү.

Дәреснең тибы: яңа материалны  өйрәнү.

Көтелгән нәтиҗәләр:

Предмет нәтиҗәләре: сингармонизм законын телдән һәм язма сөйләмдә куллана белү, сингармонизмга буйсынмаган сүзләрне тану күнекмәләрен булдыру, рәт һәи ирен гармониясен буйсынган сүзләрне аерырга өйрәнү.

 Метапредмет нәтиҗәләр:

регулятив гамәлләр: дәреснең темасын, максатын мөстәкыйль таба белү; үз фикереңне дәлилләү; үзеңнең эш-гамәлләреңә үзгәреш кертү, үзеңнең һәм иптәшеңнең фикерен дөрес бәяли алу, сөйләм ситуациясен анализлап, башкаларның теләк-ниятләрен аңларга тырышу;

танып белү гамәлләре: мәгълүмат белән эшли белү: сингармонизмга буйсынмаган сүзләрне мөстәкыйль рәвештә аерып ала белү, логик фикер йөртеп, сингармонизм законының ике төре буенча төркемнәргә, ягъни рәт һәм ирен гармониясенә бүлә белү, нәтиҗә чыгарырга өйрәнү; мәгълүматны системалаштыру һәм истә калдыру.

коммуникатив гамәлләр: әңгәмә барышында тема буенча сораулар бирү һәм дустанә аралашуны саклап, үз фикерләреңне җиткерә белү; уртак эшчәнлекнең максатын кабул итү һәм аңа ирешү;

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр: дәрестә алган белемнәрне тормышта кулланырга өйрәнү,  тикшеренү эшчәнлегенең төп күнекмәләренә ия булу, әйләнә-тирәгә зыян китерә торган эш-гамәлләрне кабул итмәү, бер-береңә һәм кеше хезмәтенә карата ихтирам, хөрмәт хисе тәрбияләү.

Метод һәм алымнар: әңгәмә, эзләнү-тикшеренү

Эшне оештыру төрләре: фронталь, индивидуаль , төркемнәрдә һәм парларда эшләү.

Җиһазлау: төп электрон дәреслек: Туган тел (татар теле). 5 сыйныф. Ике кисәктә. Беренче кисәк : төп гомуми белем бирү оешмалары өчен дәреслек (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен). / М. М. Шәкүрова, Л. М. Гыйниятуллина, О. Р. Хисамов; [рәссамы Диләрә Нәүрузова]. — Казан: Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе нәшрияты, 2022. — 172 б. : рәс. б-н.

өстәмә: компьютер, смарт такта, презентация, рәсем, карточкалар: “Сингармонизм законына буйсынган һәм буйсынмаган сүзләрне аерып языгыз”.

Дәрес барышы:

1. Мотивлаштыру-ориентлаштыру:
2. Дәресне оештыру.

Исәнләшү, укучыларның хәлләрен сорашу, психологик уңай халәт тудыру.

Хәерле көннәр дип эндәшәм

Һәммәгезгә мин сезгә

Матур көннәр, яхшы кәеф

Телимен һәрберегезгә.

Укучылар, бүген көн нинди?

(Дежур укучының чыгышы)

Укытучы: Әйе, укучылар, бүген көн болытлы, җилле, салкынча. Көз җитте. Сез бакчадагы бәрәңгеләрегезне җыеп алдыгызмы әле? Быел бәрәңге уңышы ничегрәк?  Без дә бәрәңгене җыеп алдык. Тик , балалар, минем бәрәңгеләрне аермаган бит әле. Миңа ярдәм итмәссезме икән? Без аны нинди төрләргә аерабыз әле? Әйе, утырту бәрәңгесе, эре һәм вак бәрәңге.Тик минем бәрәңгеләрем тылсымлы, алар – сүзләр төзергә ярдәм итә торган авазлар.

Менә шул авазларны, сортларга аерып, капчыкларга тутырырга  булышыгыз әле. Эшкә тотынганчы, кайбер кагыйдәләрне искә төшереп китик әле, балалар

2. Актуальләштерү.

1.Өй эшенең үтәлешен тикшерү: кагыйдәләрне искә төшерү.( Экранда сораулар чыга)

–Нәрсә ул аваз?

-Нинди авазлар була?

– Татар телендә ничә сузык аваз бар?

– Алар нинди төрләргә бүленә?

-Афәрин, ә хәзер,  парлашып, минем “серле бәрәңгеләр”емне үз капчыкларына  тутырыйк әле. ( беренче пар- арткы рәт, 2нче пар-алгы рәт, 3нче пар- иренләшкән сузыкларны аера, 4нче пар тактада  https://learningapps.org/ сайтында  интерактив тактада эшли. Сылтамасы: https://learningapps.org/watch?v=p6qghywp522 )

– Рәхмәт, менә сез нинди яхшылык эшләдегез. Яхшылыгыгызны истә тотармын. “Яхшылык эшләсәң, ул үзеңә кире кайтыр “ ди татар халык мәкале

2)  Уку мәсьәләсе кую. Әңгәмә:

-Димәк, балалар, бүген безнең сөйләшү темасы нинди булыр, ягъни нинди темага сөйләшербез?

-Яхшылык турында

-Нәрсә ул яхшылык? (җаваплар тыңланыла)

-Яхшылык эшләү җиңелме, балалар?

-Кемгәдер бик җиңел, ә кем өчендер ай-һай авыр…

-Экранга күз салыйк әле. Бу нинди әкият? Авторын беләсезме? (Экранда “Өч кыз” әкиятеннән рәсемнәр бирелгән. “Логик чылбыр” буенча эчтәлекне искә төшерү)

• Әлеге әкият нәрсә турында дип уйлыйсыз?
• Минемчә, бу әкият яхшылык эшләү турында.
• Бу әкияттә кемгә яхшылык эшләү авыр, ә кемгә җиңел?
• Олы һәм уртанчы кызга яхшылык эшләү авыр, ә кече кыз һәм тиенгә җиңел.
• Балалар, әлеге әкият нәрсә турында уйланырга мәҗбүр итте?
• Әниләр-иң кадерле кешеләр, аларны рәнҗетергә ярамый. Һәрвакыт сүзләрен тыңларга, ярдәм итәргә кирәк һ.б…

II . Уку мәсьәләсен өлешләп чишү

• Әйе, балалар, кешеләргә, кешеләргә генә түгел барлык җан ияләренә ярдәм итәргә кирәк. Әйдәгез әле, тиеннең сүзләренә игътибар итик. (экранда түбәндәге җөмләләр чыга)

И  бала, гомер буе игелек күр, кешеләрне бәхетле ит, аларга куаныч бул. Кешеләр дә сиңа ихтирамлы булыр, синең яхшылыгыңны беркайчан да онытмаслар! (Сүзлек өстендә эш:  игелек- изгелек,яхшылык (доброта), ихтирам- хөрмәт(уважение), куаныч- сөенеч, шатлык( радость)

– Әйдәгез,  шушы җөмләләрдән алгы рәт сузыклардан һәм арткы рәт сузыклардан гына торган сүзләрне язып алыйк. (вариантларда эш: 1нче вариантлар-алгы рәт сузык авазлардан торган сүзләрне, 2нче вариантлар арткы рәт сузык авазлардан торган сүзләрне  язып алалар)

Эшләрне алмашабыз һәм тикшерәбез.

Алгы рәт сузыклардан торган сүзләр:  игелек,   күр,  кешеләрне,  бәхетле,   кешеләр

Арткы рәт сузыклардан торган сүзләр: бала,  буе,  булыр,  яхшылыгыңны,   онытмаслар

Нәтиҗә ясау. Димәк, беренче рәттә нечкә сузыклардан, ягъни алгы рәт сузыкларыннан гына торган сүзләр. Сузык авазлар бер-берсенә нечкәлектә ярашып килгәннәр. Икенче баганада калынлыкта ярашканнар, охшашканнар. Бу сузыклар гармониясе дип атала. Икенче төрле сингармонизм законы .  Димәк, сузыкларның я калынлыкта, я нечкәлектә ярашуы сингармонизм законы дип атала.

-Ике рәттән дә төшем килешендәге сүзләрне табыгыз әле

-Кешеләрне, яхшылыгыңны.

– Нинди кушымчалар ялганган?

– Берсенә –нечкә, берсенә калын кушымча ялганган.

Димәк, укучылар, кушымчалар сингармонизм законы нигезендә ялгана.

– Кабат экранга карыйк әле. Кайсы сүзләрне язып алмадыгыз? Ни өчен? Димәк, нинди сүзләр сингармонизм законына буйсынмый?

БЕРКАЙЧАН- кушма сүз

ИХТИРАМ- алынма сүз

СИҢА- алмашлык ю.к.

-“Яхшылык эшләү- матур гадәт” җөмләсендә сингармонизмга буйсынмаган сүз бармы? Ни өчен? (җаваплар тыңланыла)

Нәтиҗә ясау. Димәк, сингармонизм законы бары тик әйтелешкә карый.

III. Белемнәрне беренчел үзләштерү

1. Дәреслектә бирелгән текстны уку.

–  Ә хәзер дәреслектәге 20нче күнегүгә күз салыйк.   Сезгә, укучылар, “Аучы карт” тексты бирелгән, иң элек текстны рольләргә бүлеп укыйк әле.(текстны рольләргә бүлеп уку)

– Балалар, текст нәрсә турында?

– Бабасының оныгына яхшылык эшләргә теләве турында

– Бабай яхшылык эшләү өчен нинди гамәл башкарырга тиеш?

– Болан баласын алып кайтырга.

– Сезнеңчә, бу яхшылыкмы әллә начарлыкмы?

– Минемчә, бабай оныгына яхшылык эшлим дип, боланга начарлык эшләячәк.

-Димәк, балалар, берәүгә яхшылык эшлим дип, башкаларга зыян китерү дә мөмкин икән.

Тулырак…