Мөгаллим язмалары

Саба муниципаль районы муниципаль бюджет белем бирү учреждениесе Тимершык урта гомуми белем бирү мәктәбенең I кв.категорияле башлангыч сыйныфлар укытучысы Галимова Гөлчәчәк Хөснулла кызы. Тема: Сыйфатларны кабатлау. 4нче сыйныф.

Предмет нәтиҗәсе: сыйфат темасы буенча үзләштергән белемнәрне камилләштерү, ныгыту.

Метапредмет нәтиҗәсе: укучыларның танып белү, тиз уйлау, фикерләү сәләтләрен арттыру, тел байлыгы хәзинәләрен баету, үстерү.

Шәхси нәтиҗә: кышкы табигатьнең матурлыгына соклану хисе уяту.

Җиһазлау:

Мультимедия: презентация, эш битләре, тест, карточкалар. 

                                                  Дәрес барышы         

1. Мотивлаштыру-ориентлаштыру

• Хәерле көн, укучылар! Бүгенге дәресне мин алып барырмын. Сезне күрүемә шатмын. Барыгызга да уңышлы уку көннәре телим! Ә хәзер Әйдәгез, бер-беребезгә чын күңелдән елмаешыйк та, хәерле көн теләп исәнләшик.
• Хәерле көн миңа
• Хәерле көн сиңа
• Хәерле көн безгә
• Хәерле көн сезгә

Утырыштык, укучылар. Барыбызга да хәерле көннәр булсын!

1. Актуальләштерү

• Без инде туган тел дәресебезне һәрвакытта матур язудан башлыйбыз укучылар. Ә бүгенге матур язу күнегүе итеп үз исемебезне һәм үзебезгә хас сыйфатны алырбыз.
• Сезнең алдыгызга шушындый битләр таратылган. Әлеге биткә матур итеп исемегезне язып куегыз. Бүгенге дәрес барышында без әлеге битләрдә эш башкарырбыз. (1 нче бирем)

• Уку мәсьәләсен кую, өлешләп чишү.

Бүген төнлә мин төш күрдем. Бик куркыныч төш иде ул. Имеш”Туган тел” илендә бер сүз төркеме югалган. Шул сүз төркеменнән башка бөтен дөнья ямьсезләнгән, предметлар төссез, формасыз калганнар; ә ризыклар тәмен җуйган. Куркып уянып киттем. Ничек эзләп табарга икән бу сүз төркемен? Ярдәмгә сезне чакырырга булдым. Сез миңа булышырга ризамы? Югалган сүз төркеменең исемен белер өчен без икенче биремне эшләп алырбыз.Игътибар белән биремне укыгыз әле.

2 нче бирем

Күп нокталар урынына аста бирелгән сүзнең берсен сайлап язарга кирәк. Миңа әни …. күлмәк алды.(Кыйммәтле, чәчәкле, матур, ак)

Укучылар, сайлаган сүзләрегез нинди сорауга җавап бирәләр?

-Нинди? соравына җавап бирүче сүз төркеме ничек атала әле?(Сыйфат сүз төркеме)

“Туган тел” иленнән сыйфат сүз төркеме югалган булган. Без аңа  үз урынына кайтырга ярдәм иттек. Димәк,бүгенге дәресебезнең темасы сыйфат темасын кабатлау.Теманы язып куябыз.

Максатыбыз: сыйфат сүз төркеме буенча алган белемнәрне кабатлау, гомумиләштерү булыр. 

Тик ул хәтерен югалткан. Әйдәгез, белгәннәребезне исенә төшерик. Аның өчен өченче биремне үтәп Сыйфат нәрсәне белдерә? Нинди сорауларга җавап бирә? дигән сорауларга җавап табыйк һәм эш битенә язып куейк.

Тулырак…

Саба муниципаль районы Тимершык гомуми урта белем бирү мәктәбенең башлангыч сыйныфлар укытучысы Дәүлиева Эльмира Ренат кызы. Тема:  “Өч кыз”әкияте. (татар мәктәбенең 2 нче сыйныфында үткәрелгән ачык дәрес планы)

Максат: “ Өч кыз” татар халык әкияте белән танышу, әкиятнең эчтәлеген аңлап, сәнгатьле итеп укырга өйрәтү.

Бурычлар:

1) Укучыларны үз фикерләрен әйтә белергә,әкият геройларының эш-гамәлләрен анализларга өйрәтү;

2) Балаларның сәнгатьле уку һәм сөйләм күнекмәләрен үстерү, мөстәкыйль фикер йөртү,нәтиҗә ясау күнекмәләрен ныгыту, әкиятләр укуга кызыксынуны арттыру;

3) Әниләргә карата хөрмәт, ярату хисләре ,игелеклелек тәрбияләү.

Көтелгән нәтиҗәләр.

Предмет : әкиятне аңлап һәм сәнгатьле уку,төп уйны һәм төрен билгели белү.

Шәхсиятле: үз эшчәнлегенең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру.

Метапредмет нәтиҗәләр.

Танып белү: әкияттән кирәкле өзекне таба белү.

Регулятив: әкиятне анализлый, нәтиҗә ясый белү.

Коммуникатив: күршең белән хезмәттәшлек итү,тыңлый һәм аралаша белү.

Дәрес тибы: яңа белем һәм күнекмәләр формалаштыру.

Пространствоны оештыру: күмәк эш; индивидуаль эш, парларда эш,төркемдә эш,сүзлек белән эш,дәреслек белән эш.

Төп төшенчәләр: әкият,тылсымлы әкият,тиен,ана,олы кыз,уртанчы кыз,кече кыз,ләгән,бака,җеп,үрмәкүч.

Төп ресурслар: ”Әдәби уку” дәреслек-хрестоматия, 2 нче сыйныф,”Өч кыз” татар халык

әкияте,презентация.

Дәрес барышы.

I.Оештыру өлеше.

Уңай психологик халәт тудыру.

  Рәхмәт кояш,

Таң китердең!

Бар дөньяны ялт иттердең.

Нурын төште бүлмәбезгә,

Сәлам бирик һәммәбезгә!

• Хәерле көн укучылар! Уку дәресен башлап җибәрәбез.

II.Актуальләштерү.

Әкиятләр, әкиятләр,

Тылсымлы, уйландыра

Хыял дөньясына чума,

Сине укыган бала. (слайд №2)

-Балалар, бу шигырь нәрсә турында?

– Әкиятләр безне нәрсәгә өйрәтә?

–  Әкиятләр безне акыллы, шәфкатьле булырга, бер-береңә ярдәмләшергә, олыларны хөрмәт итәргә , хыялланырга өйрәтә.

-Бик дөрес әйттегез,булдырдыгыз ,балалар.Әйдәгез,бергәләп, “Кем әйтә?” уенын уйнап алыйк әле(слайд №3). (Әкиятләргә иллюстрацияләр күрсәтелә) .

– Игътибар белән карагыз  һәм фикерләрегезне әйтегез

-Әкиятләр нинди төрләргә бүленә?.

– Без нинди төрдәге әкиятләр беләбез? ( Әйткән укучы тактага ябыштыра бара)

Халык әкиятләре

– Бу әкиятләрнең авторлары кем?(билгесез, халык)

Автор әкиятләре

– Әкият язган нинди авторларны беләсез?(Г. Тукай, А. Алиш)

Хайваннар турында әкиятләр

– Бу әкиятләрнең геройлары кемнәр?

Көнкүреш әкиятләре

– Бу әкиятләрдә нәрсәләр сурәтләнгән? (Көнкүреш әкиятләрендә ялкаулык, саранлык, куркаклык һәрвакыт кешеләрдәге иң начар сыйфатлар буларак күрсәтелә. Хезмәт яратканнар – акыллы, зирәк, ә комсыз байлар -надан булып сурәтләнә.)

Тылсымлы әкиятләр

– Бу әкиятләр нәрсә белән башка әкиятләрдән аерылып тора?

– Димәк, әкиятләр нинди төрләргә бүленә- Ә тылсымлы әкиятләрдә нинди предметлар очрый?

– Сезнең ишеткәнегез бармы, бу тылсымлы  предметлар  кешеләргә нинди файда китерә соң?

III. Уку проблемасын кую.

Викторина сораулары буенча кроссворд чишү

әкиятләр –  ( дәресләрдә укылган әкитләрдән өзекләр слайдка куела, әкиятнең исемен әйтәләр.) Кроссворд тактага эленә, укучылар чыгып язалар.

Ө – “Бүдәнә белән Төлке”

Ч – “Гөлчәчәк”

К – “Кәҗә белән сарык”

Ы – “Батыр әтәч”

З – “Төлке белән Каз”

• Укучылар, нинди сүзтезмә килеп чыкты?
• Димәк, бүгенге дәрестә без “Өч кыз” әкиятен укырбыз.

Дәрескә нинди максатлар һәм бурычлар куярбыз?

-“Өч кыз” әкияте белән танышу

-Әкиятнең төрен ачыклау

• Үзегезгә нинди бурычлар куярсыз?

-Сәнгатьле итеп укырга

-Сорауларга тулы, дөрес итеп җавап бирергә.

1. IV. Яңа материалны аңлату.
2. Сүзлек өстендә эш ( слайд)

Җиз ләгән-бакырга башка металл өстәп коелган эретмәдән ясалган ләгән

Ярминкә – һәр елның бер үк вакытында һәм билгеле бер урында үткәрелә торган зур сәүдә базары.

Киндер –өйдә киндердән тукылган тукыма.

– Әйе,балалар, элекке вакытларда безнең әбиләребез өй шартларында киндерне сукканнар,аннан бизәкләп паласлар,сөлгеләр,тастымаллар,ашъяулыклар,тукымалар тукыганнар.Киндер тукымалардан күлмәкләр,ыштаннар,эшләпәләр теккәннәр.Хәзер дә әбиләребезнең сандыкларында аларның әниләре,әбиләре суккан сөлгеләр,тастымаллар ,ашъяулыклар кадерләп саклана әле .( әйберләрне күрсәтү) Тулырак…

 Арча муниципаль районы муниципаль бюджет белем учреждениесе  Яңа Кенәр урта гомуми белем мәктәбенең  башлангыч сыйныфлар укытучысы Фәйзрахманова Физия Әхъяр кызы. Тема: “Песнәк” хикәясендә (Г. Рәхим) авторның үз геройларына мөнәсәбәте.   4сыйныф. Әдәби уку. 

 Максат: Укучыларны безнең якта кышлаучы кошлар белән таныштыруны

дәва итү.

Бурычлар:  Сәнгатьле итеп, тиешле тизлектә уку күнекмәләрен булдыру.

Әсәр өстендә эшләү күнекмәләрен ныгыту. Бәйләнешле сөйләм

телен үстерү.

Кошларга  мәхәббәт, сакчыл караш, игътибарлылык, күзәтүчәнлек

сыйфатлары  тәрбияләү.

Планлаштырылган нәтиҗәләр:

Регулятив УУГ:  максат кую, план төзү, план буенча эш алып бару,  нәтиҗәне бәяләү.

Танып белү УУГ: тиешле мәгълүматны табу һәм аерып алу.

Коммуникатив УУГ: үз фикереңне белдерү,башкаларныкын тыңлау, күршең белән хезмәттәшлек итү.

Шәхескә кагылышлы УУГ: иҗади эшчәнлеккә омтылыш булдыру, эш гамәлләрне бәяләү,

Төп төшенчәләр: кышлаучы кошлар

Предметара бәйләнеш: әйләнә-тирә дөнья

Эш формасы: индивидуаль, фронталь, парларда,төркемнәрдә

Ресурслар:  Әдәби уку 1нче кисәк 99-101нче битләр, кошлар турында китаплар.

Җиһазлау: компьютер, презентация, экран, кош рәсемнәре, пластилиннан ясалган кошлар, җимлек,  Г. Рәхим портреты, китапларыннан күргәзмә, кошлар турында китаплар.

Дәрес барышы

 I этап     Дәресне оештыру. Эшкә кызыксыну тудыру.

Психологик уңай халәт барлыкка китерү.

Исәнмесез, балалар! Хәерле иртә!

Якты чырай, яхшы кәеф

Күрәм мин йөзегездә.

Хәерле һәм матур көннәр

Телим һәммәгезгә.

-Бүгенге дәресебезне яхшы кәеф белән, бер-беребезгә елмаю бүләк итеп башлап җибәрик.

Килеп җитте кыш та

Ай-яй салкын тышта.

Өч ай торыр торса,

Аның гомере кыска.

Чыннан да, бүген бик салкын. Салкында без генә түгел, ә кошлар, хайваннар да туңалар. Бүген мәктәп ишегенә хат кыстырып киткәннәр. Әйдәгез, шул хатны укып карыйк әле.

Җәй көне бик рәхәт

Тамак та була тук.

Ә хәзер бер ярма,

Бер бөртек бодай юк.

Ачты бик карыныбыз

Өшибез, туңабыз.

Кешеләр ярдәмгә килегез

Суыктан бит харап булабыз.

-Хатны кем язган дип уйлыйсыз?

-Кышлаучы кошлар.

-Димәк, бүген без дәрестә кошларга ярдәм итәргә тиеш булабыз.

II этап      Актуальләштерү.  Яңа материалны үзләштерүгә ихтыяҗ булдыру

1укучы чыгышы.

Без тәрбия сәгатендә кышлаучы кошлар турында сөйләштек. Кышын кошларга бик кыенга туры килә. Алар салкыннан һәм ачлыктан интегәләр. Безнең бу кошлар турында күбрәк беләсебез, аларга ярдәм итәсебез килде. Укытучы безгә кошлар турында  эзләнү эше алып барырга тәкъдим  итте. Өйрәнү өчен безгә көн дә мәктәптән кайтканда очрый торган кошны сайлап алдык. Аның исемен табышмакка җавап табып белерсез.

Түшләрендә кояш төсе

Аркасында яз төсе.

Кышын тәрәзәмә килеп:

“Таныйсыңмы?” ди төсле. (Песнәк).  (слайд1)

Ни өчен шушы кошны сайлавыбыз белән кызыксынырсыз. Чөнки, бу сары түшле кош турында күбрәк беләсебез килде. Эшебезне без китапханәдән башладык, интернетта эзләндек. Менә без нәрсәләр белдек: (слайд2)

2 укучы чыгышы. Песнәкләр – бик хәрәкәтчән, кечкенә кошлар. Алар агач куышларында, ояларда яши. Песнәк җәй буена 2шәр тапкыр 8-10 бала чыгара. Аның томшыгы көчле. Томшыгы ярдәмендә ул агач кайрысыннан бөҗәкләр чүпли. Алар киндер, көнбагыш, кабак орлыгын, туңмай, ит кисәген  аеруча яраталар. Песнәкләргә кыш көне азык табу кыенлаша, шуңа күрә алар кеше яши торган урыннарга якынаялар. Песнәкләрнең дә төрләре бик күп. Мәсәлән, зур песнәк, зәңгәр песнәк, озын койрыклы, бүрекле песнәкләр була. Элек 12  ноябрьне халыкта “Песнәкләр көне”дип йөрткәннәр(слайд3,4)

Шагыйрьләр песнәк турында шигырьләр язганнар.

3укучы чыгышы. “Песнәк”шигырен сөйләү.      Дамир Гарифуллин

Песнәк шакый тәрәзәдән,

Әйтер сүзе бар сыман.

Тышка чыксам, минем белән

Бергәләп уйнар сыман.

Үзе тәрәзә төбенә

Тамга салып бетергән.

Әти әйтә: «Ул кошлардан

Сиңа рәхмәт китергән».

Кошлар синең җимнәр салып

Торганыңны белгәннәр.

— Бигрәк әйбәт малай икән,

Бик зур үссен! — дигәннәр.

Үз күзәтүләреннән чыгып  язучылар да бу матур кошлар турында хикәяләр язганнар.

Бүген без дәрестә Гәрәй Рәхимнең “Песнәк” хикәясен  укырбыз. (слайд 5)

III  этап   Яңа  белем һәм күнекмәләр булдыру.

1. Гәрәй Рәхим–күренекле татар шагыйре. Ул 1941 елның 15 июлендә Татарстанның  Лениногорск районы Аланлык авылында туа. Мәктәптә укыганда ук әдәбият белән кызыксына башлый, беренче шигырьләре газета битләрендә басылып та чыга. Гәрәй Рәхим шигырьләр, повестьлар, хикәяләр, мәктәп сәхнәләре өчен пьесалар һәм скетчлар яза.  Аның әсәрләрен олылар да, укучы балалар да кызыксынып укыйлар.
2. Текст өстендә эш.

Хикәяне эчтән укырга. Сорауларга җавап әзерләргә (слайд 6 )

• Автор бу хикәясе белән безгә нәрсә әйтергә тели?
• Бу хикәяне укыгач, без автор турында нәрсә әйтә алабыз?
• Ул нинди күзәтүләр алып барган?

Физкультминутка

3.Игътибарлылыкка уен «Оча-очмый»  (Күчмә һәм кышлаучы кошларны аерырга,очу хәрәкәтләре белән күрсәтергә)   Күке, песнәк, чыпчык, карлыгач,  күгәрчен, сыерчык, ябалак, сандугач, тургай, торна, чәүкә, тукран,  кызылтүш, саескан, ала карга.

IV этап   Белем һәм күнекмәләрне ныгыту

1.Чылбыр буенча укыту.

2. Эчтәлеге буенча әңгәмә үткәрү. Сайлап уку.

а) Автор  песнәкне нинди кошлар белән чагыштыра?

б) Яз дәрте кайчан кабына?Аны песнәк каян эзләп таба?

в) Песнәк үзенең бәясен ничек саклый?

г) Хикәя нинди җөмлә белән тәмамлана? Сез бу җөмләне  ничек  аңлыйсыз?

3. Хикәядә телгә алынган кошларны чагыштыру. Кош тавышларын тыңлату. (слайд 7 )

4.Хикәяне өлешләргә бүлү. План төзү. (слайд 8 )

1) Песнәкне мактыйм.

2) Яз дәрте.

3) Песнәк үз бәясен белә.

V этап     Белем һәм күнекмәләрне тикшерү

1. “Сорау-җавап” уены. Парларда эш.

Хикәя  эчтәлеге буенча сораулар төзеп  әйтергә.

2.Төркемнәрдә эш. Әйдәгез,синквейн төзеп карыйк.

Нәрсә ул синквейн? (5 юлдан тора, исем, ике сыйфат, өч фигыль, җөмлә, синоним)

1.Песнәк

2.Җитез,сары (тырыш, хәрәкәтчән, бүрекле,..)

3.Оча, сайрый, чүпли (ашый, чыелдый, …)

4. Песнәк безнен якларда кышлый.

5.Песнәк – тыйнак кош.

3. Песнәк турында сынамышлар.(слайд 9 )

Беренче салкыннар песнәкләр килгәч башлана.

Песнәк сызгырса – көн салкын була.

Кышын песнәкләрне ашатсаң, язын ул сине исенә төшерер.

Тынгысыз песнәк – бакча сакчысы.

Кош сайравыннан билгеле.

Балалы коштан җим артмый.

Кошларга иректә очу алтын читлектә торудан артыграк.

Кошның да туган оясы бар.

4. Дәреслектәге рәсем буенча эш (слайд 10)

-Рәсемдәге кош турында нәрсә әйтә аласыз? (ачыккан, салкында туңан)

5. Кошлар өчен күп төрле җимлекләр ясап була.(слайд 11,12 )

Сез кошлар өчен нинди җимлекләр ясыйсыз?

6. Рольле уен

Безнең дә җимлегебез бар. Әйдҽгез, кошларны җимлеккә чакырыйк.

1 нче укучы: Килегез, кил кошкайлар,

Сез бит безнең дускайлар.

Бакчабызга куныгыз,

Көн дә кунак булыгыз.

2 нче укучы:Песнәк, песнәк, кил тизрҽк

Җим сибҽм сиңа әзрәк.

Песнәк: Бигрәк суык кышларын,

Белмим ничек кышлармын?

Азык табу бик кыен,

Җаным асрау бар уем.

3 нче укучы: Чыпчык, чыкчык-чык-чырык,

Җим сиптем, кил тиз очып!

Чыпчык: Салкын дими, буран дими,

Чыркылдаучы әле без.

Башкаларны гына сыйлап

Мине оныта күрмҽгез.                                                                                                              4 нче укучы: Кызылтүшем оялма, җим сибәмен бер оя .                           Кызылтүш: Балан белән миләшне                                                                                                       Күптән ашап бетердек.

Безгә азык кирәк дип

Сезгә хәбәр китердек

5 нче укучы: Күгәрченем гөр-гөр-гөр

Җим сиптем менә күр-күр.

Күгәрчен: Күгәрчен тыныч көн күрә

Кешеләр белән бергә.

Гөлдер-гү, гөлдер-гү,

Бигрҽк җитез өлгер ул.

6 нче укучы: Саескан ала канат,

Җим сибәм кабат – кабат.

Саескан: Саескан гына димәгез,

Мин дә бик кирәкле кош.

Миңа да салкын куркыныч,

Бик авыр була бит кыш.

Укучы:

Ашагыз, кошкайлар,

Сез бит безнең дускайлар!

Кош

Рәхмәт инде , балалар,

Безне ачлыктан коткардыгыз.

Тәрәзәгезгә килеп сезне

Һәр бәйрәмдә котлармын.

VI этап        Йомгаклау. Рефлексия

-Дәрес ахрында һәм эзләнү барышында  сез нинди нәтиҗәгә килдегез?

(слайд 13)

-Кошлар безнең ярдәмгә бик мохтаҗ. Без аларга ярдәм итеп, кошларны гына түгел, үзебезнең табигатебезне дә саклыйбыз. Кошлар елына ничәшәр миллион кортны юк итәләр. Урман-кырларыбызны, бакчаларыбызны корткычлардан саклыйлар. Матур итеп сайраулары белән дөньяны матур моңа күмәләр, безнең күңелләребезне күтәрәләр.

Әйдәгез, аларны саклыйк, кайгыртыйк һәм үзебезнең кулдан килгәнчә ярдәм итик.

1.Дәрестә нинди яңалык белдегез? Дәрес сезнең өчен файдалы булдыма? Дәрестә ничек эшләдек дип уйлыйсыз?

2.Үзең өчен дәрестә нинди нәтиҗә чыгардың?

3. Билге кую.

-Син үзеңә, иптәшеңә нинди билге куяр идең?

VII этап        Өй эше сайлап алына  (слайд 14)

-“Минем яраткан кошым” дигән темага хикәя язарга.

– Хикәянең эчтәлеген план буенча сөйләргә.

– Песнәк рәсемен ясарга һәм аның турында сөйләргә.

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми  белем учреждениесе “Салавыч күппрофильле лицее”ның югары квалификацион категориял башлангыч  сыйныфлар укытучысы Сафина Гөлүсә Солтан  кызы. Тема: «Туган як хайваннары, аларныӊ исемнәре. Күзәтүләрдән чыгып  аларга характеристика. Этләр һәм мәчеләр турында» ( 2 нче сыйныфта әйләнә – тирә дөнья дәресенә технологик карта)

Максат : укучыларныӊ мәчеләр һәм этләр турында белемнәрен системалаштыру һәм киңәйтү.

Бурычлар:

• Укучыларны туган як  мәчеләре һәм эт токымнары белән таныштыру.
• Кешеләр тормышында песиләр һәм этләрнеӊ роле турында аӊлату.
• Песиләр һәм этләр турында кагыртырга өйрәтү.
• Укучыларны үзен һәм иптәшләрен тыңларга, индивидуаль, парда, төркемнәр белән эшләргә; анализларга һәм гомумиләштерергә, бәяләргә өйрәтү

Эш формасы: фронталь, мөстәкыйль, парларда, төркемнәрдә.

Җиһазлау:

1. «Әйләнә-тирәбездә дөнья ” дәреслеге 1 нче кисәк, 2 нче сыйныф (А.А. Плешаков).
2. Компьютер, мультимедиа.
3. Конвертларда тарату материалы;
4. Индивидуаль эшөчен карточкалар.

Планлаштырылган нәтиҗәләр:

Шәхси: хата ясаудан курыкмау, үзбәя кую сәләте булдыру.

Метапредметлы:

Регулятив УУГ: максатка ирешүдә үҗәтлек, авырлыкны җиңүгә әзер булу,авырлыкларны чишү ысулларын эзләүгә ихтыяҗ формалаштыру.

Танып белү УУГ: эшчәнлек барышын һәм нәтиҗәләрен тикшереп һәм бәяләп бару.

Коммуникатив УУГ:проблеманы ачу,аны тормышка ашыру; төркемнәрдә һәм парларда үзара ярдәм итешү.

Сәламәтлек саклау:

Физминуткалар үткәрү. Материалны кабул итү өчен класста уңай шартлар, эмоциональ һәм психологик климат тудыру.

Файлны күчереп алу : https://cloud.mail.ru/public/3MZZ/1sNkYG1fj

Татарстан Республикасы Арча муниципаль районы “Ташкичү төп гомуми белем мәктәбе” муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесенең беренче квалификацион категорияле  инглиз теле укытучысы Хуҗиева Айгөл Нурмөхәмәт кызы. Тема: Татар теленең сүзлек запасын тутыру ысуллары. Төрки-татар сүзләре һәм алынмалар (9 нчы сыйныфта уздырылган татар теле дәресе)

Планның презентациясе

Максат: 1.Лексикология бүлеге буенча  белемнәрен камиллләштерү. Төрки-татар сүзләре һәм алынмалар турында белешмә бирү.

2.Килеп чыгышы ягыннан татар теленең сүзлек запасын тутыру ысуллары турында   белемнәрен тирәнәйтү.

3. Татар теленә һәм башка халыклар теленә хөрмәт хисләре тәрбияләү,телләр өйрәнүнең әһәмиятен аңлату, укучыларның сүзлек байлыгын арттыру.

Планлаштырылган нәтиҗәләр:

 Регулятив универсаль уку гамәлләре:

-укытучының күрсәтмәләрен аңлап үти һәм анализлый  белү; дәреснең темасын, максатын формалаштыру; эшчәнлеккә үзбәя  бирә белү,ку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү.

Танып белү универсаль уку гамәлләре:

-төп мәгълүматны табу, чагыштырып  нәтиҗә ясыйбелү күнекмәләрен формалаштыру.

Коммуникативуниверсальуку гамәлләре:

– мәгълүматны туплау, фикерне төгәлитеп җиткерү;  сыйныфташларыңның фикере белән уртак хезмәттәшлек итә белү.

Ш ә х е с к ә кагылышлы

-укучыларда белемгә омтылыш тәрбияләү.

Предмет нәтиҗәләре :

Тема буенча белемнәрне дөрес куллана белү,  белемнәрне системага салу күнекмәләрен камилләштерү.

Эш формасы: дистанцион укыту (Zoom платформасында үтә), катнаш

Дәрес барышы.

1. Мотивлаштыру-ориентлашу.
2. а) психологик уңай халәт тудыру;

ә) белемнәрне актуальләштерү:

Сүзлекләрнең төрләрен   искә төшерү.

II.Тема белән танышу.

Презентация белән эшләү. (Слайд 3-4)

Килеп чыгышы ягыннан татар теленең сүзлек составы.

Татар телендә төрки-татар сүзләре һәм алынмалар.

Телебезнең сүзлек составы зур тарихи үсешүт кән. Хәзергетелдәгесүзләрүзләренеңбарлыккакилүләре, килепчыгышларыягыннантөрлечорларгакарыйлар. Хәзерге татар әдәбителенеңсүзлек составы бикборынгычорданукяшәпкилгән, төркихалыкларныңбарысыөчендәуртакбулгантөркителгәбарыптоташа. Бөтен төрки телләрдә әйтелеше, язылышы ягыннан аерылып торсалар да, гомумтөрки сүзләрне түбәндәгечә төркемләп карарга мөмкин.

1. Кешенең тән төзелешенә караган сүзләр: баш, аяк, маңгай, каш, күз, кул, сын, арка, теш, бавыр, бугаз, муен, чәч, колак, авыз.
2. Кардәшлек атамалары: ата (әти), ана (әни), бабай, хатын, кыз, апа, ага, олан.
3. Алмашлыклар: мин, без, син, сез, ул, алар, үз, бу.
4. Урын, вакыт төшенчәсен белдерә торган сүзләр:көн, төн, ел, ара, ал, арт, эч, урта, ян.
5. Табигать күренешләре: көн, җир, су, таш, ай, җил, яңгыр, кояш.
6. Хайван, җәнлек, бөҗәк, кош-кортисемнәре: айгыр, аю, арыслан, балык, бүре, кош, үгез, тай, ат, ау, бөркет, елан, этһ.б.
7. Үсемлекисемнәре: агач, каенһ. б.
8. Предметның санын белдерә торганс үзләр; бер, ике, өч, дүрт, ун, егерме, утыз, кырык.
9. Эш, хәрәкәт белдерә торган сүзләр: авыру, яту, тору, яшәү, йоклау, йөрү, килү.
10. Предметның, күренешләрнең сыйфатларын, үзенчәлекләрен белдерүче сүзләр: ак, кара, ал, ач, әче, аз, күп, иске, мәңге, ялгыз, каты, сары, яшел, тере, олы.
11. Тормыш-көнкүреш, ашау-эчү, хезмәт төшенчәләрен белдерә торган сүзләр: алтын, көмеш, тимер, тамга, он, аш, азык, ил.
12. Абстракт төшенчәләрне белдерүче сүзләр: изгелек, көч, исәнлек, бәхет. Бу сүзләр бик борынгы заманнарда барлыкка килеп, төрки телләрнең күбесендә сакланып калганнар.

Татар телендә алынмалар.(Слайд 5)

Бер генә халык та аерым, изоляцияләнеп яши алмаган. Элегрәк башка кабиләләр белән аралашу, соңга таба төрле халыклар, дәүләтләр белән аралашу нәтиҗәсендә татар теленә теге яки бу телдән алынмалар килеп кергән.

Татар әдәби теленә көнчыгыш халыклары белән төрлечә тарихи бәйләнешләргә керү, аралашу җирлегендә һинд, кытай сүзләре (алма, әрдәнә, җиз, сан, тәңре, энҗе, түбән, чан, хан, чәй, җуа, дәү, юан, шан, чын, чирү, дию), монгол теленнән (чаган, нохта, дилбегә, нөкер) сүзләр үтеп керә һәм ныклап урнашып кала.

Татар телендәфин-угортелләреннәнкергәналынмалар да шактый. Мәсәлән, пилмән, бүкән, миләш, морж, поши. Шул ук вакытта инглиз, немец, француз, итальян, грек теленнән кергән алынмалар да телебезне баетып тора.

Татар телендә саны һәм активлыгы белән гарәп, фарсы һәм рус алынмалары аерылып тора. Рус алынмаларының  бер өлеше татар теле әйтелешенә буйсынган: салам, өстәл, бәрән, арыш. Кайберләре нәкъ рус телендәгечә әйтелә һәм языла: самолёт, учреждение; кайберләре татарча әйтелешкә җайланганнар: пальто – пәлтә, квартира- фатир. Тулырак…

Татарстан Республикасы Түбән Кама муниципаль районы башкарма комитетының “Мәктәпкәчә мәгариф идарәсе” муниципаль учреждениесе “60 нчы тубинфекцияле балаларны карау һәм сәламәтләндерү балалар бакчасы” ның татар теле  тәрбиячесе Закирова Индира Газинур кызы. Тема : ”Шалкан әкияте”

Максат: Балаларда татар теле өйрәнүгә кызыксыну уяту.

Бурычлар: 1)Сөйләмне аралашу чарасы буларак камилләштерү, файдалана белү күнекмәләренә өйрәтү.

2) Мөстәкыйль фикер йөртергә, җавап бирергә күнектерү, балада үзенең сөйләме белән кызыксыну һәм сизгерлек уяту.

3) Сөйләм әдәбе( сорау, исәнләшү,саубуллашу) кагыйдәләрен камилләштерү.

Эш төрләре: 1. Дидактик уен “Бармак уены – Гаилә”

2. “Шалкан” әкятен сәхнәләштерү.
3. Уен ситуациясе “Түбәтәй”

Актив сүзләр: бу кем? Әти, әни, бабай, әби, кыз, малай, эт, песи, тычкан, шалкан, кил монда, зур шалкан.

Җиһазлау: күрсәтмә рәсемнәр- әти, әни, бабай, әби, кыз, малай, эт, песи, тычкан,шалкан; “Шалкан” әкияте персонажлары рәсемнәре.

Эшчәнлек барышы:

Тәрбияче:- Исәнмесез, балалар!

Балалар:- Исәнмесез!

Тәрбияче: -Ребята,вспоминаем как вас зовут.Я задаю вопрос”Синең исемең ничек?- Как тебя зовут?”.Вы отвечаете: ”Мин- Оля…”и т.д.

-Синең исемен ничек?

-Мин-Марат…

Тәрбияче: Молодцы! Все справились.Следующий вопрос: “Ты кем являешься?Девочка-кыз,мальчик-малай.(балалар бер-берсенә туп бирәләр һәм син кем? дип сорыйлар)

-Син кем?

-Мин-кыз.һ.б.

Тәрбияче: Булдырдыгыз!

1. Дидактик уен “Бармак уены – Гаилә” (Балалар әби,бабай… сүзләрен искә төшерә)

2.”Шалкан”әкиятен сәхнәләштерү. (Тәрбияче балаларга битлекләр тарата)

Тәрбияче:  Ребята, давайте вспомним сказку “Репку”.Кто посадил репку?-Бабай. А кто помог бабаю? Итак, дети перечисляют персонажей.

Тәрбияче:  Урра, репка вышла! Вы молодцы! Вот вы друг другу помогли, поэтому репка у нас и вышла.Везде и во всем нужно друг к другу  помогать.

3. Уен ситуациясе “Түбәтәй”

А теперь будем с вами отдыхать, играть в музыкальную игру в “Тюбетей”.(Балалар кругка басалар, музыка уйнап тора бер-берсенә түбәтәй бирәләр, музыка туктый түбәтәй кемдә кала, шул балага бирем була).

Нәтиҗә.

Тәрбияче: Балалар, нинди сүзләр истә калдырдыгыз?

Балалар: Әти, әни, әби, бабай….

Тәрбияче: Сезгә занятие ошадымы?(Подноста смайллар була, балалар үзләренә ошаганын сайлап ала) Занятие тәмам.

Сау булыгыз!

Балалар: Сау булыгыз! Рәхмәт!