Мөгаллим язмалары

Максат: 1.Балаларны дуслык серләренә төшендерү, чын һәм ялган дусны аера белергә өйрәтү.

2.Укучыларның сөйләм телләрен үстерү.

3.Үзара дустанә мөнәсәбәт тәрбияләү.

• Хәерле иртә балалар! Бүген без сезнең белән тормышта иң кирәкле әйберләрнең берсе – дуслык хакында сөйләшербез. Әңгәмәбезгә керешкәнче бер күнегү эшләп алыйк. Ул “Елмай!” дип атала.Уң як күршеңә елмай һәм аның белән күреш, ә хәзер сул як күршеңә елмай һәм аның белән күреш.
• Балалар, без бүген дуслыкның серләренә төшенербез, чын дус һәм ялган дусны аера белергә өйрәнербез. Чынбарлыкта, кызганычка каршы чын дуслык бик сирәк очрый. Сез бу сүзне ничек аңлыйсыз? Нинди кешеләр генә чын дус була ала? Чын дус булу өчен без нинди сыйфатларга ия булырга тиешбез?  Кешеләр арасында дуслык бар икәнен без  каян белә алабыз?
• Әйе балалар, дус була белү – бик зур сәләт. Шуңа күрә безнең һәрберебез дусларның кадерен белергә, шул ук вакытта үзе дә яхшы дус булырга тиеш.
• Ә хәзер мин сезгә дуслык турында бер хикәя укып китәм.
• Сүзлек эше: чүл (эсселек турында әйтеп китү)
• Ике дус берничә көн дәвамында чүл буйлап барганнар. Бара торгач ачуланышканнар һәм берсе кызып китеп икенчесенең яңагына китереп суккан. Суксалар да, тегесе берни дәшмәгән, иелгән дә комга “Бүген минем иң якын дустым минем яңагыма китереп сукты” дип язып куйган. Болар юлларын дәвам иткәннәр. Берничә көн барганнан соң болар сулыкка килеп чыкканнар. Су коенырга уйлаганнар. Шул вакытта яңагына сугылганы бата башлаган, ә аның дусты аны коткарган. Аңына килгәч, ташка уеп “Бүген минем иң якын дустым мине үлемнән коткарды” дип язып куйган. Коткарганы аптырап “Мин синең яңагыңа суккач син комга яздың, ә коткаргач ташка язасың. Ни өчен?” дип сорый. Һәм дусты болай дип җавап бирә: “Әгәр дә безне кем дә булса үпкәләтсә, без бу турыда комга язарга тиешбез. Бу вакытта аны җилләр себереп алып китәрләр. Ә безгә эшләгән яхшылыкларны без ташка уеп язарга тиешбез. Ул вакытта аны бернинди җил дә юып ала алмас”.
• Балалар, бу хикәя безне нәрсәгә өйрәтә?
• Чыннан да, балалар, үпкәләрне оныта белергә, дустыңның яхшы якларын күбрәк хәтердә калдырырга кирәк.
• Ә сезнең чын дусларыгыз бармы? Син чын дус була аласыңмы? Моны белү өчен мин сезгә сезне сыный торган берничә сорау биреп карарга булдым.
• Син дустыңны үзеңә кунакка чакырырга булдың. Ләкин ул әнисенә өйләрне җыештырачакмын дип сүз биргән. Бу очракта син нишлисең?

А) кичне өйдә үзең генә уздырасың.

Б) дустыңа барып аңа өйләрне тиз генә җыештырырга булышасың да, аны узеңә кунакка алып китәсең.

В) икенче дустыңңа шалтыратасың.

    –  Сез класс белән экскурсиягә бардыгыз. Шул вакытта дусларыңның берсенең үзе белән ашарга алмаганлыгы ачыклана. Бу очракта син нишлисең?

           А) Аңа “Икенче юлы экскурсиягә әйбәтрәк әзерләнерсең!” дип әйтәсең.

           Б) Үзеңнең төшке ашың белән бүлешәсең.

           В) Укытучыга барып әйтәсең.

– Молодцы! Сез дөрес җаваплар сайладыгыз. Ә хәзер, әйдәгез, бергәләп җыр җырлап үтик. (“Дустым бар” җыры башкарыла.)

– Мин сезгә әңгәмәбез башында чын дустан ялган дусны аерырга өйрәнербез  дигән идем. Әйдәгез, бергәләп чын дусның сыйфатлары белән ялган дусның сыйфатларын аерыйк әле. Тулырак…

Максат: Бөек шагыйрь Ф. Кәрим иҗаты белән таныштыру; “Гармун турында” әсәре белән таныштыру, укучыларның шигъри текстларны аңлап уку күнекмәләрен ныгыту; лирик шигырьгә  анализ ясап, әсәрнең темасын, автор теләген- идеясен табу; балаларда ватанпәрвәрлек хисләре тәрбияләү.

Җиһазлау: Фатих  Кәрим портреты, компьютер, экран, слайдлар,  шагыйрь китапларыннан төзелгән күргәзмә, яңа сүзләр язылган сүзлекчә, 2-3 гармун.

Материал: Р.Х.Ягъфәрова  4 нче сыйныф өчен Уку китабы  80-82 нче бит.

 Дәрес тибы: Яңа материалны өйрәнү дәресе.

 Метод: Эзләнүле, аңлатулы-күрсәтмәле.

                               Дәрес барышы

        I Дәресне оештыру.

         1.Исәнләшү, дежур укучының рапорты.

         2.Һәр дәрестә куллана торган кагыйдәләрне искә төшерик әле. Дәрестә

сезнең сөйләмәгез, җавапларыгыз нинди булырга тиеш? ( Дөрес, уйлап, эзлекле,    эчтәлекле,ачык). Мин сездән дөрес җаваплар, уйлап әйтелгән матур

фикерләр көтәм.  Дәрестә сезгә уңышлар   телим.

         II.       Актуальләштерү.

         1.  Н. Думавиның  “Җәйге айлы төн” шигыре сәнгатьле  итеп укыла.

      2.Бу төшенчәләрне ничек аңлыйсыз? ( Рифма, строфа, эпитет). Укучылар җавабыннан соң тактага бу сүзләрнең кагыйдәләре куела.

            III.  Яңа материал өстендә эш.

            1.Укытучының кереш сүзе.

    Без сезнең белән бик күп язучыларыбызның тормыш юлы, иҗаты белән таныштык. Ә бүген әдәбиятыбызда җуелмас эз калдырган шагыйрьләребезнең берсе – Фатих Кәрим белән танышырбыз.

            2. Укучыларның игътибарын слайдларга юнәлтү һәм Фатих Кәрим булып сөйләүче укучыны тыңлау.

        Укучылар алдында хәрби киемнәр килгән югары сыйныф укучысы, Фатих Кәрим булып, аның биографиясен сөйли. Ә тактада аның тормыш мизгелләрен яктыртучы фоторәсемнәр, аның туган йорты, һ.б. күрсәтелә.

        “ Фатих” сөйли:

       – Мин, Кәримов Фатих Вәлиевич, 1909 нчы елда Башкортстан АССРның Бишбүләк районы Ает авылында дин хезмәткәре – мулла гаиләсендә туганмын. Балачактан сукыр булган әтиемнән калган гаилә членнары игенчелек белән шөгыльләнгән. 1918 нче елда 65 яшендә әтием авырып үлде. Мин әнием тәрбиясендә калдым һәм, 1922 нче елга кадәр алар белән бергә яшәп, авыл мәктәбенең ике классын тәмамладым. 1922 нче елда абыем Габдулла Кәримов кайтты. Ул мине Бәләкәй шәһәренә алып китте һәм педагогия  техникумының хәзерлек группасына укырга урнаштырды. Мин анда ике ел укыдым һәм 2 нче хәзерлек группасын тәмамладым, шунда ук 1923 нче елда пионерлар оешмасына кердем. Ә 1924 нче елда шул ук абыем Габдулла Кәримов мине Казанга чакырды. Мин аның янына Казанга килдем.

       Мине яшь чактан ук әдәбият кызыксындырды һәм 1925 нче елдан әдәбият белән шөгыльләнә башладым, ә 1927 нче елдан комсомолның татар өлкә матбугатында әдәби әсәрләрем чыга башлады. 1931 нче елның көзендә Кызыл Армиягә алындым…

       1941 нче елның 30 декабрендә мин Бөек Ватан сугышыны киттем…

      Төп хәрби эшем белән бергә, Бөек Ватан сугышы темасына актив әдәби иҗат эшемне дәвам иттем, үземнең барлык сәләтем белән совет сугышчыларының бу бөек дөньякүләм тарихи көрәшендәге каһарманлыкларын гәүдәләндерергә тырыштым. Туган илгә, туган халкыма булган ялкынлы мәхәббәтем миңа бөтмәс-төкәнмәс көч бирде,аны үстерде, иҗатыма бөркет канатлары чыгарды. Әмма миңа иҗатымны дәвам итәргә насыйп булмады.Сугыш бетәргә санаулы көннәр калгач,1945 нче елның 19 нчы февралендә 36 яшемдә мин сугыш кырында үлеп калдым.

                   Кала дөнья ,кала бар матурлык,

                   Ак чәчәкләр кала болында.

                   Чәчәкләргә төренеп, эзем кала,

                   Җырым кала үткән юлымда…

3.Укытучы дәвам итә. Тулырак…

“Сәламәтлек мөмкинлекләре чикләнгән  балалар өчен Яңа Кенәр мәктәп-интернаты” дәүләт бюджет гомуми белем учреждениесенең хезмәт укытучысы Шакирова Гөлфирә Гаделфәрт кызы.Тема: Төймә тагу. 5 сыйныф. Бу дәрес 19 декабрьдә мәктәптә үткәрелгән “Инклюзив белем бирүдә инновацион технологияләр” дигән  Республика семинарында күрсәтелде.

Дәреснен максаты: төймә тагу күнекмәләрен практик ныгыту.

Бурычлар: фикерләү сәләтен үстерү, хезмәткә мәхәббәт һәм пөхтә эшләү күнекмәләрен тәрбияләү.

Җиһазлау: компьютер,магнитофон язмасы, презинтация, уенчык гномнар, төймәләр,халатлар.

Дәрес  тибы: катнаш.

Дәрес барышы:

I.Оештыру өлеше.

Исәнләшү. Укучыларны барлау. Дежур рапорты.

Уңай психологик халәт тудыру.(Ишек шакыйлар, почтальон  керә)

– Сезгә посылка килде.

Укытучы -Кемнән килгән икән бу посылка? Посылкага язылан(укый):

-За горами, за лесами,

В доме гномов на поляне,

Та живет, что всех милей.

……имя ей!

Белоснежка

Укытучы: Әйе бу Белоснежка, посылканы безгә ул җибәргән икэн.Нинди әкият герое әле ул?

“Белоснежка и семь гномов” әкиятеннән.

Укытучы: Ә сез ул әкиятне укыдыгызма? Безнен китахәнәдә бу әкитнен русчасы бар,(китапны курсәтеп) алып укыгыз. Белоснежка татарчага тәрҗемә ителгәч Карсылу була .Сатуда” Карсылу һәм  җиде кәрлә” дигән татарча диска бар, алып карый аласыз.Карсылу безгә   хат җибәргән:

 Флешкадагы сорауларга җаваплар табыгыз.(слайд1)

1. Белемнәрне актуальләштерү:

Укытучы: Төймәләр нинди була? .(слайд 2)

-Төймәләр тишекле һәм аяклы була.

Укытучы:Төймәләр нинди төрләргә бүленәләр? .(слайд 3)

-Төймәләр бизәлеше, кулланышы, ясалышы буенча бүленәләр.

Укытучы:Бизәлеше буенча төймәләр нинди була? .(слайд 4)

-Төймәләр төрле зурлыкта, төрле формада һәм төрле төстә булалар.

Укытучы:Кулланышы буенча төймәләр ничек бүленәләр? .(слайд 5) Тулырак…

Башлана: 15.03.2019.  Тәмамлана: 15.04.2019.

Конкурс планын язуга таләпләр.

1.Конкурста  татар телендә язылган дәрес планнары гына катнаша.

2.Планнар бары тик Times New Roman шрифтында ,14 языла.  Юл араларындагы интервал – 1,5. Полялар: сулдан – 2,5см, астан – 2см, уңнан – 1,5см, өстән – 1,5см.

3.Катгый таләп:

   -Битләр рамкаланмый.

   -Титул бите куелмый.

   -Татар хәрефләре урынына рус шрифтлары язылмый.

   – Таблица белән язылган планнарны сайтка куеп булмый.

4. Планның өске өлешенә мәктәп исеме ,укытучының исем-фамилиясе, дәреснең темасы языла.Менә болай:

Максат:

Көтелгән нәтиҗәләр:

Танып-белү һ.б…

5.Дәрес планнарының күләме – 5-7 бит.

6.Планнар моңарчы интернет порталларда басылган булырга тиеш түгел.

7.Планда рәсемнәр булса, алар аерым җибәрелә.

8.План автор фотосы белән бергә басыла.Фото jpg форматында булырга тиеш.Ул планга куелмый.Аерым җибәрелә.

9.Конкурс планнары    minmplan@mail.ru  адресына юллана.

10.Җиңүчеләр ачык тавыш бирү юлы белән билгеләнә.

11.Конкурста катнашу бушлай. Җиңүчегә Диплом биреләчәк.

Катнашучыларга , әгәр  кирәк булса , Сертификатлар җибәрелә.

Катнашыгыз!  Уңышлар телибез!!

Сертификат алу өчен планнар урнаштыру эше элеккечә дәвам итә. Шуңа күрә Конкурска дип җибәрелгән планнарга “Конкурска” дип язарга онытмагыз.

     5минутта шигырь ятлап буламы? Нинди шигырь бит. Озын шигырьләр була, кыскалары да. Мәктәп программасы елдан ел катлаулана.Укучыларга биремнәр артканнан арта.Мондый шартларда балаларга яңа таләпләргә яраклашуы бик кыен.Бигрәк тә бу уку дәресләренә кагыла. Рус һәм татар әдәбиятыннан ятлыйсы шигырьләрнең саны артканнан арта. Кайчагында укучыларга атнага икешәр-өчәр шигырь ятларга туры килә. Ничек ятлап өлгерергә?

1нче адым. Эшне кулыгызга кәгазь , каләм алудан башлагыз.

Зур итеп шигырьнең исемен язып куярга кирәк.Шигырьләрнең төрлесе була : озыннары һәм кыскалары, гадиләре һәм катлаулылары.Ләкин нинди генә булсалар да ,аларның күбесе кыен ятлана.Гади генә таләпләрне үтәп ,шигырь ятлау эшен шактый җиңеләйтергә мөмкин.

Иң элек шигырьне 3 тапкыр кычкырып укып чыгарга кирәк. Шигырьдә язылган вакыйгаларны күз алдына китерергә тырышыгыз.

2нче адым. Шуннан шигырьнең һәр сүзенә басым ясап һәм сүзләрне аңларга тырышып әкрен генә укып чыгасыз.Сүз кайсы заманда бара: үткән замандамы , киләчәкме әллә хәзерге замандамы?

3нче адым. Аннан шигырьне кәгазьгә күчереп язарга кирәк. Кайбер кешеләрдә үзе язганны истә калдыру хәтере көчле үскән була.Сүзләр , җөмләләр күбрәк истә кала. Компьютерда язып чыгу тагын да отышлырак.

4нче адым. Шигырьне шул үзең язган яки компьютерда чыгарган биттән ятлау дәвам ителә.Ятлаганда беренче юлны берничә тапкыр кабатлап укыгыз. Аннан шуны кәгазьгә карамыйча кабатларга тырышыгыз.Шул рәвешчә икенче юлны истә калдырыгыз.Хәтердә калган ике юлга өченче юлны өстәгез.Кат-кат укыганлыктан, баштагы юллар тиз истә калачак.Ятланган юлларга алга таба яңа юлларны өстәп барырга кирәк.Строфаларга бүлеп ятлагыз. Аннан ятланган строфаларны кушып сөйләп карагыз.

 5нче адым. Шигырьне юллап кына түгел ,ә ике юлны бергә кушып ятлау тагын да уңышлырак булырга мөмкин.Кайбер сүзләр  яки юллар хәтердә калмаса, аларны кәгазьгә язып берничә тапкыр кабатларга кирәк.Хәтердән сөйләү барышында язылган сүзләр күз алдына киләчәк.

Билгеле, һәркем шигырьне 5 минутта ятлый алмаска да мөмкин.Бу киңәшләр шигырьне авыр ятлаучылар өчен бирелде.Кыска шигырьләрне дәрестә үк ятлап сөйләүчеләр дә бар.Андыйларның күрү хәтерләре бик яхшы үскән була.Ләкин шуны онытмагыз, беркайчан да шигырьне эчтә укып ятларга тырышмагыз.Чөнки эчтән уку кычкырып укуга караганда хәтердә азрак саклана.

 Дәреснең темасы: “Хөршидә әбидә кунакта”.

Дәреснең максатлары:

• Йорт хайваннары турында белемнәрне ныгыту.
• Сүзлек байлыгын, диалогик һәм монологик сөйләмне үстерү.
• Хайваннарга кызыксыну, ярдәм итү хисләрен тәрбияләү.

Дәрес тибы: бәйләнешле сөйләм үстеру дәресе.

Дәреснең методы һәм алымнары: укытучы сөйләме,Хөршидә әби сөйләме, әңгәмә, күрсәтү.

Җиһазлау: хайваннар рәсемнәре, карточкалар.

ТСО: компьютер, мультимедиа проектор.

Дәрес барышы.

1. I. Оештыру өлеше:

Укытучы:

– Исәнмесез, укучылар, хәерле көн. Бүгенге дәресебезгә нинди теләкләр белән керәсез ?

Укучылар:

– Хәерле көн!Татар телен,Тукай телен өйрәнергә керәбез.

1. II. Фонетик-лексик зарядка.

Укытучы:

-Әйдәгез, татар теленең специфик авазларын кабатлап китик.(Укучылар кабатлый).

Ә –  әти, әни

Ө –  өй, өч

Ү –  үрдәк, үсемлек

Җ – җиләк, җәй

ң –  яңгыр, чаңгы

Һ –  һәйкәл, һава

III. Ныгыту дәресе:

Укытучы:

– Яхшы. Безнең бүгенге тема – “Хөршидә әбидә кунакта” дип атала.Ни өчен шулай? Чөнки бүген без сезнең белән әбигә кунакка барырбыз.Ул сезгә үзенең йорт хайваннары турында сөйләрмен дип сезне кунакка чакырды. Барыр алдыннан безгә йорт хайваннары турында белгәннәребезне ныгытырга кирәк булыр.

-Сез нинди йорт хайваннарын беләсез? Әйдәгез, искә төшерик. (Укытучы сораулар бирә. Бу нәрсә? Ул нинди? Нинди төстә? Ул нәрсә бирә? Нәрсә ашый?). Мөгезле – нинди йорт хайваннары мөгезле була? (Сыер,  кәҗә, сарык). Сакаллы – кәҗә. Җитез – эт, мәче. Тугры – эт.

Укытучы:

-У меня перепутались слова. Нужно правильно их расставить и составить предложение. Я вам раздаю карточки. Укажите стрелками.

мөгезле       ат            сөт бирә

йомшак      сыер         тычкан тота

сакаллы      песи         йон бирә

җитез           эт           тиз чаба

тугры         кәҗә         өй саклый

1. Аудирование.

Тулырак…