Мөгаллим язмалары

Әлеге уенга башлангыч сыйныфтан алты укучы алына. Алар үзләренә шул ук сыйныфлардан алты ярдәмче сайлый. Уен үткәреләсе залга башта тамашачылар кереп урнаша. Алып баручы “Йолдыз сәгате”уенында катнашучыларны һәм ярдәмчеләрне чакыра. Кайсы йолдызлыкта туулары, аларга хас үзенчәлекләр турында сөйли. Катнашучы укучыларның өстәлләренә 1,2,3,4 саннары куела. Сорауларга икесе дә дөрес җавап бирсә, уенга катнашкан укучының өстәленә йолдыз беркетелә һәм ул өстәле белән бер адым алга күчә. Ярдәмчесенең генә җавабы дөрес булса, йолдыз да беркетелми, өстәл дә күчми. Төп уйнаучы укучы гына дөрес җавап бирсә, өстәл бер адым алга күчә, йолдыз бирелми.

Уен барышы.

I тур.

1. Алып баручы: Магнит тактасына еллар язылган, сез дөрес җавапны табып сайлап алырга тиеш.

1957            1942            1944             1922

Сорау.

1. М. Җәлил кайсы елны Казанга килә? (1922)
2. Моабит дәфтәрләре өчен кайсы елны Ленин премиясе бирелә? (1957)
3. Муса кайсы елны фашистлар кулына әсирлеккә эләгә? (1942)

Музыкаль тәнәфес. 

2. Алып баручы: Дөрес җавапны сайлап алыгыз.

Мостафа        Мәскәү         Оренбург           Казан

Сорау.

1. Муса Җәлил укыган Хөсәения мәдрәсәсе кайсы шәһәрдә урнашкан? (Оренбург)
2. Муса Җәлил кайда комсомол ячейкасын төзи? Бу вакытта аңа 14 яшь кенә була әле? (Мостафа)
3. Муса Җәлилнең атаклы “ Алтынчәч” операсының премьерасы кайсы шәһәрдә куела? (Казан)

Музыкаль тәнәфес.

3. Алып баручы: Дөрес җавапны сайлап алыгыз. 

Варшава         Моабит         Шпандау         Дрезден

Сорау.

1. Фашист Германиясенең II империячел суды кайсы шәһәр төрмәсендә үлемгә хөкем чыгара? (Моабит)
2. 1944 елның 25 августында иртән 6 сәгатьтә немец сакчылары төрмә ишеген ачтылар. Алар кайсы төрмәдә җәзаланып үтерелә? (Шпандау)

Музыкаль тәнәфес.

4. Алып баручы: Җавапны табыгыз.

Зиннәт            Абдулла             Гадел                 Гайнан

Хәсәнов          Алиш                 Кутуй                 Кормаш

Сорау.

Шушы кешеләрнең кайсысы Муса Җәлил белән җәзаланып үтерелмәгән? (Гадел Кутуй)

Музыкаль тәнәфес.

I тур буенча нәтиҗә. 

II тур.

1. Алып баручы: 3 минут эчендә М. Җәлилнең шигырьләр исемен язарга.

Ш, М, С, Д, Й, Е, Х, В, Җ, К, А, Ы, И, Л,Ь, Г, Ә, Ч, Р, Ү, У.

(“Чәчәкләр”, “Күршеләр”, “Дуска”, “Чишмә”, “Сәгать”,”Җырларым” һ.б.)

Музыкаль тәнәфес. 

2. Алып баручы: Дөрес җавапны сайла.

Джим            Күршеләр              Җырларым            Ант

1. Кайсы шигырьдә геройның кызыл кәбестәсен кәҗә ашаган? (“Күршеләр”)
2. Кайсы әсәрнең төп герое Эмма исемле кыз? (“Джим” поэмасы)
3. Барлык шигырьләрдә М. Җәлилнекеме? Кайсы аныкы түгел? (“Ант”)

Музыкаль тәнәфес.

3. Алып баручы: Шигырь юлларында нинди сурәтләү чарасы бар? 

Сынландыру         Чагыштыру            Пейзаж

Мамык карлар гөлгә кәфен булды,

Кабер булды бакча түтәле,

Шунда үскән ялгыз бер ак каен

Кабер ташы ролен үтәде.

Кар бураны яңа корбан эзләп

Бөтерелә койма буенда

Гөл уянмас татлы йокы белән

Изелеп йоклый җирнең куенында.  (Чагыштыру)

Музыкаль тәнәфес.

III тур. Финал.

Кроссворд чишү.

ЧӘЧӘКЛӘР

ИРЕК

КҮРШЕЛӘР

ИМӘН

ВӘХШӘТ

Алып баручы: Ничә сүзне дөрес язган, шулкадәрле йолдыз бирелә.

IV тур.

Остазбикә сүзендәге хәрефләрдән сүзләр төзергә. Бер минут вакыт эчендә кем күпме сүз төзи ала? Җиңүче билгеле була. Җиңүче һәм җиңелүчегә, аларның ярдәмчеләренә бүләкләр бирелә. Җиңүче укучы теләкләрен әйтә.

Музыкаль тәнәфес.

Файлны күчереп алырга: Йолдыз сәгате.

Әдәбиятның үсүе, баюы беренче чиратта аның иҗатчылары,  язучыларга бәйле. Язучының халык тормышы белән бәйләнеше, заман һәм укучылар таләбен тоюы, таланты, культура дәрәҗәсе, эрудициясе – болар барысы да әдәбиятның хәрәкәт итү тизлеген, аның эстетик сыйфатларын билгелиләр.

Ә Муса Җәлилнең уй-хисләр дөньясын, сурәтләр палитрасын баету юллары гадәттәтә тыш күп. Шагыйрьне  кыйммәтле асылташларның яткан урынына юлны табып, аларны тиешенчә эшкәрткән геологка тиңләп була.

 Тема: Муса Җәлил иҗатында образлар дөньясы.

Максат: Муса Җәлилнең иҗаты турында белгәннәрен уен технологияләре, заманча алымнар кулланып кабатлау; шагыйрьнең үз иҗатында кулланган образларны ачыклау; герой – шагыйрь иҗатына мәхәббәт тәрбияләү, кызыксыну уяту.

Җиһазлау: М. Җәлил портреты, китаплары күргәзмәсе, темага кагылышлы карточкалар, слайдлар.

Дәрес тибы: кабатлау

Көтелгән нәтиҗәләр: Ш: Муса Җәлил иҗатының бай һәм күпкырлы булуын аңлау;  әдипнең баштанаяк – хисләре, фикерләре, теле, бизәкләре белән халыкның үз улы булуын төшенү. М: шигырьләрнең исемнәрен дөрес итеп таба белү.  П: шагыйрь иҗатындагы образларны дөрес итеп аерып чыгарып,  билгели алу.

                                                  Дәрес барышы

1. Оештыру өлеше.

Дәрескә карата уңай психологик халәт тудыру.

• Укучылар, мин дәресемнең темасын ачык калдырам. Без аны сезнең

белән бергәләп ачыкларбыз.

Актуальләштерү.

Мин сезгә хәзер “Исемен тап” уены тәкъдим итәм. Һәркайсыгызга  карточкалар бирелә, сез урыннарыгыздан торып, парларыгызны табарга тиеш буласыз. Кайбер карточкаларда шигырьләрдән өзекләр китерелгән, ә икенчеләрендә әлеге шигырьләрнең исемнәре. Биремне үтәү өчен 30 секунд вакыт бирелә.

Контроль: эшнең дөреслеген тикшерү.

Бу юллар кайсы шигырьдән?

Карточка №1. Иртәнге таң нурыннан

                         Уянды ромашкалар.

                         Елмаеп, хәл сорашып,

                         Күзгә-күз караштылар. (“Кызыл ромашка”)

Карточка №2. Кешеләр сугыша, кан коя,

                         Киселә меңнәрчә гомерләр.

                        Төн буе улашып якында

                        Иснәнеп йөриләр бүреләр.   (“Бүреләр”)

Карточка №3. Алар… Алар җыйнап аналарны,

                         Балаларны кырга кудылар.

                         Казыттылар чокыр, ә үзләре

                        Читтән, көлеп, карап тордылар… (“Вәхшәт”)

Карточка №4. Сездә минем бөтен тойгыларым,

                         Сездә минем керсез яшьләрем.

                         Сез үлсәгез, мин дә онтылырмын,

                        Яшәсәгез, мин дә яшәрмен.    (“Җырларым”)

Карточка №5. Шаян кызым син минем,

                        Таң йолдызым син минем,

                        Йөрәгемдә кабынган

                        Шатлык җырым син минем.   (“Кызыма”)

Карточка №6. Мең ел элек кемдер монда

                         Җир казыган, тир тамызган

                         Һәм беренче кат имәннең

                         Яшәү иртәсен кабызган.   (“Имән”)

– Укучылар, бу шигырьләрне нәрсә берләштерә?

– Аның авторы.

– Димәк, бүгенгә дәрестә без кемнең иҗаты турында сөйләшербез?

– Муса Җәлил иҗаты турында.

1. Төп өлеш

– Алдагы уеныбыз герой-шагыйребезнең үз иҗатында кулланган образларны ачыклау.

Алдыгызда  Муса Җәлил шигырьләреннән өзекләр язылган карточкалар ята. Сезнең бурыч Җәлил кулланган образларны атап, аларны “Халык йөрәгенә юллар эзләп…” тәлгәшенә урнаштыра бару.

Карточка №1. Кызганып егетне, елыйлар

                        Миләүшә һәм лалә чәчәге;

                        Тәгәри үләнгә чык түгел,

                        Гөлләрнең гөнаһсыз яшьләре.  (“Бүреләр”)

• Әдипнең әлеге шигырендә яралының авыр язмышын нинди образ уртаклаша?
• Табигать образлары.
• Әйе, әйдәгез без аны үзебезнең тәлгәшкә урнаштырыйк.

Тулырак…

Җәберләнгән каргалар. Әкият терапиясе.

Татарчага Фәрит Вафин тәрҗемәсе.  

5-9 яшьлек балалар өчен әкият терапиясе. Юнәлеш: ямьсез күренгән нәрсәләрнең дә файдалары бар. Төп фикер: тышкы матурлык белән эчке матурлыкны аера бел. 

– Фу, яратмыйм шушы каргаларны, чәүкәләрне! Алар шундый ямьсез, үзләре кап-кара! –дип сөйләнә-сөйләнә бер кыз күгәрченнәрне ипи валчыклары белән сыйлый иде. Күрше өй түбәсенә берәр карга килеп кунса, ул шундук аларга таш атарга керешә һәм кошларның куркып очып китүләренә бик куана иде. Монда шулай ук песнәкләр белән чыпчыклар да  очкалап киләләр иде. Алар тиз генә ипи кыйпылчыгын эләктереп алалар да, тизрәк куркынычсызрак урынга очып китәләр. Чөнки юан һәм әрсез күгәрченнәрнең үз ризыкларын бүтәннәр белән һич кенә дә бүлешергә теләмәүләрен беләләр иде алар.

Көннәрдән-беркөнне каргалар кешеләргә үпкәләп, чит җирләргә очып китәләр. Аларның юклыгын кешеләр башта сизмиләр дә. Аның каравы басуларда корткыч бөҗәкләр шундый тиз үрчи башлыйлар ки, хәтта бөтен басу-кырлар бөҗәкләр белән мыжгып тора башлый. Кешеләр хәзер уңыш җыеп ала алмыйлар, бөтен яшелчәләрне корткычлар ашап бетерә, арыш-бодайларны тамырына кадәр корыталар. Илдә ачлык башлана. Хәзер инде безнең теге кызыбыз да кадерле күгәрченнәрен, песнәк, чыпчыкларны икмәк кисәкләре белән сыйлый алмый. Чөнки икмәк үзләренә дә ашарга җитми. Кешеләр каргаларны ямьсез булганнары өчен генә яратмаганнарына үкенә башлыйлар.Үкенеп эш чыкмый бит әле. Аларны хәзер ничек кире кайтарырга?

Каргалар бер хәбәр йөртүче туганнары аркылы кешеләрнең ачлыктан тилмерүләрен ишетеп алалар. Шуннан киңәшмәгә җыелалар.

Яшь каргалар кошларның кадерләрен белмәгән кешеләргә шул кирәк, дип каркылдашалар. Кошларның кайберләрен күгәрчен, песнәкләр шикелле матур булмаганнары өчен генә кимсетергә кирәк түгел иде,  диләр. Ә менә карт каргалар башкача уйлый. Алар туган җирләрен, үзләрен туендырган  басу-кырларны сагыналар.

Бары кешеләргә булган рәнҗү-үпкәләүләр генә аларны бу чит җирләрдә тота. Алар әле һаман күңелләре белән кешеләрнең гафу үтенүләрен көтәләр иде…

Кешеләр, ачлыктан газапланып, кырдагы корткыч бөҗәкләр белән көрәшеп хәлдән тайгач, ниһаять, үз ялгышларын аңлыйлар. Алар һәр кошның үз файдасы булуына төшенәләр. Күгәрченнәр, чыпчыклар гына явыз бөҗәкләрне бетерә алмыйлар икән. Көннәр буе кешеләр кырларда корткычлар белән көрәшәләр, ә алар һаман кимеми, үрчи генә баралар.

Кешеләрнең каргаларны, чәүкәләрне бик кире кайтарасылары килә, әмма аларны кайдан эзләргә икәнен белмиләр. Шуннан алар бөтен җирдә очып-йөреп торган Җилдән ярдәм сорарга карар кылалар.

– Әй, Җил, синең булмаган җирең, булмаган урының юк. Безгә каргаларны табарга булыш әле. Без аларны юкка кимсеттек. Аларны ямьсез, котсыз кошлар дип атадык. Ә балаларыбыз аларны түбәләрдән куып ташлар ыргыттылар. Алар безнең дусларыбыз булганнар икән, безгә ярдәи иткәннәр, ә без… Әйе, без бик гаепле алар каршында!

Җил кешеләрне кызгана. Кешеләр үз хаталарын таныйлар бит. Менә иң мөһиме! Үз гаебеңне белеп, аны төзәтергә тырышу –  әйбәт гамәл икәнлеген Җил күптән белә. Шуннан Җил илләр-җирләр буенча очып китә.Ул һәр тәрәзә төбенә килеп утыра, һәр ишек алдына үтеп керә. Һәм кая гына барса да, кешеләрнең кошларны юкка рәнҗетүләре турындагы сөйләшүләрен җыеп, аларны бер тартмага тутырып бара.

Ул шулай ук корткыч бөҗәкләр бөтен игенне ашап бетергән елларда ипи сорап елаган балаларның күз  яшьләренә чыланган үтенечләрен дә җыйный. Тартма шушындый ялварулар, үкенүләр белән шыплап тулганнан соң, Җил каргалар янына очып китә.

Каргаларның нәкъ чираттагы киңәшмәгә җыйналган вакытлары була бу. Җил алар өстенә күтәрелә дә, тартманы ачып җибәрә. Аннан ач балаларның күз яшьләре, кешеләрнең гафу сорап ялварулары коела. Кешеләрнең үзләрен кичерү, гафу итү сүзләре шулкадәр күп була ки, каргалар түзмиләр, кешеләрне гафу итәләр. Алар дәррәү канатларын кагып алалар да, бердәм булып күккә күтәреләләр. Һәм үзләре туып-үскән якларга, яраткан басу-кырлары ягына очып китәләр.

Каргалар, кара болыт булып, корткыч бөҗәкләр өстенә ташланалар. Синең, бәлки, күргәнең бардыр: алар сукалап ташланган кара җир өстендә тырыша-тырыша, ашыга-ашыга коңгызлар, суалчаннар чүплиләр, хәтта тычканнарга ташланалар.

Тулырак…

Максат: Пыяла ясау ысулы белән таныштыру. Пыяланың үзлекләрен ачыклау ысулларын дәлилләргә теләк уяту, кызыксынучанлыкларын үстерү

Бурычлар:

1. Тәрбия бирүче:

1.1. Балаларда пыяла эшләнмәләргә сак караш тәрбияләү

1.2. Пыяла белән эшләүче хезмәт ияләренә хөрмәт тәрбияләү

1.3. Балаларга эстетик һәм финанс  тәрбиясе  бирү

2.Үсеш бирүче:

2.1. Тәҗрибә-эксперимент эшчәнлегенә кызыксыну уяту. Фикер йөртә, нәтиҗәләр ясый белүләрен үстерү.

2.2. Пыяла белән эш иткәндә куркынычсызлык кагыйдәләрен саклау күнекмәләрен  үстерү

2.3. Фән дөньясын танып белүгә кызыксыну уяту

3. Белем бирүче:

3.1. Пыяланың   үзлекләрен дәлилли белергә өйрәтү

3.2. Пыяланың кеше тормышында әһәмияте турында белемнәрен арттыру

3.3. Балаларның сүзлек запасын киңәйтү

Җиһазлау: проектор, экран, ноутбук, колба, медицина банкалары, җиләк-җимеш һәм чәчәкләр вазасы, төрле калынлыктагы һәм төстәге  стаканнар, пыяла статуэткалар, пыяла табак-савыт,көзге, лампочка һ.б. пыяла эшләнмәләр, киндердан чыккан уенчыклар, һәр балада капкачлы пыяла банка, ак пластилин, пласмассадан эшләнгән кечкенә  чыршы, ялтыравыклар, музыкаль сувенир- пыяла шар

Сүзлек: сыек масса, көпшә, пыяла өрүчеләр, экспонат

Эшчәнлек барышы

1. Оештыру.(балалар ярым түгәрәктә утыралар)

Тәрбияче: -Хәерле иртә, балалар! Сюрприз момент : бүлмәгә Клоун керә: Сәлам, дуслар! Сез Әтәчкәй балалар бакчасының зурлар төркеме балаларымы?Менә сезгә Кыш бабайдан бүләк алып килдем.(Клоун зур гына тартма  күтәргән)

Тәрбияче: -Рәхмәт, Клоун дус!Кыш бабайга рәхмәт әйтерсең (Клоун китә)

– Балалар, карыйк әле, Кыш бабай нәрсә җибәрде микән?(Тартманы ача, аннан шар очып чыга. Шарга конверт беркетелгән) Монда хат та бар бит, укыйм әле: Балалар, мин сезгә бик матур бүләк җибәрәм, ләкин ул бүләкне табышмакка  җавап тапсагыз гына ача аласыз. (Тәрбияче табышмак укый)

Төссез, каты була ул

Ялгыш кына бәрелсәң,

Ватылырга  тора ул

Тәрәзә, ишек  ясыйлар

Аннан оста  абыйлар

Яңгыр яуганны күзәтә

Аның аша сабыйлар

Тәрбияче:  Әйе балалар, пыяла ул!Хәзер кечкенә тартманы ачып карый алабыз инде. (Тартмада музыкаль сувенир- пыяла шар)Нинди матур сувенир җибәргән безгә Кыш бабай! Балалар, нәрсәдән эшләнгән ул? Сез ничек уйлыйсыз, бүген нәрсә турында сөйләшербез микән?

2. Яңа теманы аңлату. Мини музейга сәяхәт

Тәрбияче: Балалар, сезнең музейга барганыгыз бармы?Музейда үзеңне ничек тоту кагыйдәләрен искә төшерик әле. (экспонатларны тотмаска, кычкырып сөйләшмәскә, йөгермәскә, шауламаска) Минем сезне пыяла эшләнмәләрдән торган мини музейга алып барасым килә.(Төрле пыяла савытлар, сувенирлар, тормыш кирәк яраклары урнаштырылган шүрлек янына киләләр)Балалар, монда сезгә таныш экспонатлар бармы?Димәк, пыяладан эшләнгән предметлардан без киң кулланабыз, шулай бит. Табак савыт, сувенирлар, тормыш кирәк яраклары пыяладан эшләнә икән. Тулырак…

Олимпия иленә сәяхәт. Спорт ярышлары.

Максат. Балаларны  дөньякүләм масштабтагы спорт уеннары-олимпия тарихы белән таныштыру. Спорт уеннары ярдәмендә осталыкларын һәм күнекмәләрен ныгыту, актив хәрәкәт эшчәнлеген камилләштерү. Һәр төр эштә оешканлык күрсәтә, үзара дусларча мөнәсәбәтен саклый белүләрен үстерү.

Кирәкле материал: ике зур туп, ике дуга, ике кегли, ике кыска чаңгы, ике бүрек, ике куртка, ике шарф, унике комлы капчык, ике кыршау, ике сикергеч, ике кәшәкә, унике кечкенә туп, алты шакмак, дүрт кирпеч, ике кәрзин.

Бүлмә бәйрәмчә бизәлгән. Музыка астында командалар марш атлап зал бүлмәсенә кереп бер сафка тезеләләр,сулга борылып басалар.Һәр команданың үз эмблемасы һәм спорт киеме.

Алып баручы командаларны сәламли  һәм кыскача олимпия тарихы белән таныштыра, олимпия уеннарын ачык дип игълан итә. Кызлар олимпия боҗралары белән белән бию башкаралар. Биюдән соң ике бала (бер малай,бер кыз) шигырь сөйли.

1 нче бала:   Нәрсә ул Олимпиада?

Синең көчкә чын бәя

Катнашу да – бик зур бүләк,

Җиңәргә омтыл, әйдә!

2 нче бала:  Cпорт, балалар,сәламәтлек,

Спорт-ул безнең дустыбыз,

Спорт-ярдәмче,спорт-уен,

Аннан башка бик кыен.

Спорт юл башында тора,

Барчагызга-физкульт-ура!

Сәламләү   өчен сүз командаларга бирелә.

Хоккейчы командасы:

Хоккейчы югалмый,

Ул көчсез булалмый,

Хоккейчы җиңелми,

Җиңелсә, еламый.

Еларга ярамый!

Хоккейчы командасыннан футболчы командасына физкульт-привет!

Футболчы командасы: Бер малай,

Туп уйнаган,

Туп белән

Күп  уйнаган!

Әй уйнаган,

Туймаган!

Үскәчтен

Чын футболчы

Булам диеп

Уйлаган.

Футболчы командасыннан Хоккейчы командасына физкульт-привет!

Алып баручы:   Һәммәгез балалалар,

Кыю,җитез булыгыз.

Сынатмагыз өлгерлектә,

Ялт-йолт итеп торыгыз.

Сезне көтә алкышлар,

Сәламәтлек, уңышлар!

*Хөкемдарлар белән таныштыру.

*Разминка.Шигырьле гимнастика.

Хоккейчылар:Таза, нык булыр өчен

Без тәртипкә өйрәнәбез-

Һәр көн саен иртән торгач

Спорт белән шөгыльләнәбез.

Иң әүвәле – “Парoвоз”,

Ул вагоннарны йөртә.

Пых-пых килеп кешеләрне

Кирәк урынга илтә.

Ә икенче күнегү

Әтәчне хәтерләтә:

Ике кул гүя,канат

“Очабыз” күккә карап.

Алда тагын бер хикмәт:

Аякны күтәр ипләп:

Егылма, тез астында

Алда тагын бер хикмәт:

Аякны күтәр ипләп:

Егылма, тез астында

Кулыңны ал чәбәкләп.

Инде без “Неваляшка”

булыйк, туп туры басыйк,

Билгә куеп кулыбызны,

Уңга-сулга бөгелеп

Турайтык сыныбызны.

Зарядка дәвам итә

“Ат” ка да чират җитә. Тулырак…

          «Болганчык еллар» җырчысы . М.Галәүне искә алу  кичәсе.

Кичә барышы

   1.а. б.  Исәнмесез, хәерле көн! Бүгенге кичәбезне без якташыбыз, авылдашыбыз, язучы, шагыйрь, драматург, журналист, публицист, тәрҗемәче Мәхмүт Галәүнең якты истәлегенә багышлыйбыз. Кичәбездә М.Галәүнең тормыш юлы, иҗаты белән танышырбыз.

   2.а.б.  Ямьле табигать хозурында көч җыеп, күңелләренә илһам алып яшәүче халкымның уллары һәм кызлары моңлы җырчы да, милләтпәрвәр шагыйрь дә, оста һөнәрче дә – гомумән, бик күп уңай сыйфатларны үзләренә туплаган шәхесләргә бай безнең төбәгебез.Сез бүген аяк баскан Ташкичү  авылы – татар әдәбияты, фәне, тарихына XVII гасырдан башлап өч йөз ел дәвамында дистәләгән күренекле шәхес – галимнәр, тарихчылар, ислам дине эшлеклеләре, шагыйрь һәм язучылар, журналистлар, милли көрәшчеләр тәрбияләп үстергән.

   1.а.б.   Татар прозасының күренекле вәкиле, татар әдәбиятына тарихи роман жанрына нигез салучыларның берсе, драматург, журналист, публицист, тәрҗемәче Мәхмүт Галәү – безнең горурлыгыбыз.

    2.а.б. Тарихка кагылышлы фәнни әдәбиятта язмышлары Ташкичү белән бәйләнгән атаклы шәхесләр турындагы беренче мәгълүматлар 1700 нче елларга карый.

Авыл уртасында борынгы мәчет. Ул – 19йөз башы архитектура истәлеге. Заманында янәшәдә атаклы мәдрәсә дә булган.  Бу мәдрәсәдә татар-башкорт баш күтәрүне оештыручы Батырша да укыган. Ш.Мәрҗани белем алган.Үзе дә укыткан. Мәрҗанинең әтисе 40 елга якын имам-хатиб булып торган.

   1.а. б. 1886 елның сентябрь аенда Галәветдин хәлфә гаиләсендә бер малай дөньяга килә. Аңа Мәхмүт дип исем кушалар. Тукай белән бер елны туган, киләчәктә классик татар язучысы булачак М.Галәүгә, Тукай язмышы шикелле, ачы язмыш насыйп булган икән.  “Мәхмүт бик терчә, кызыксынучан, башлы һәм шук малай иде”, – дип искә ала аны авылдашлары. Әтисе Галәветдин хәлфәдә укып, башлангыч мәктәпне тәмамлый. Талантлы, белемгә омтылучан яшьүсмер, 15 яшендә үк мөстәкыйль фикер йөртеп, Казандагы Мәрҗани мәдрәсәсенә барып, аны тәмамлый.

    2.а.б. Казанда яшәгән елларында Мәхмүт Болгар номерларына Тукай янына килеп йөри. Тукай Мәхмүткә үз итеп, фамилиясен кыскартып Мәрҗан дип эндәшә торган була. Октябрь революциясенә кадәр ул Мәрҗани фамилиясендә йөргән. Тумышы белән ул татарның бөек мәгърифәтчесе, тарихчы-галим Ш.Мәрҗанигә шактый якын кардәш туры килә. Әдипнең бабасы – Ш.Мәрҗанинең бертуган энесе. Октябрь инкыйлабына кадәр Мәхмүт Галәү үзе дә, әдип һәп журналист буларак, язган әсәрләрен “Мәрҗани” имзасы белән бастырган.

    1.а.б. Заманында еракларга даны таралган Ташкичү  мәдрәсәсенә М.Галәү әтисенә ияреп йөргән, манарадан яңгыраган азан тавышын тыңлаган, шунда әтисе  Галәветдиннән дин сабаклары алган. Тыныч кына гомер иткәндә, аларның өйләрендә янгын килеп чыга,нигез көлгә әйләнеп бетә. Шуннан соң күчеп киткән булырга тиешләр  дигән фараз яши.

   2.а.б. М.Галәү  11 яшькә кадәр бу авылда яши. Ярлы хәлфә гаиләсендә үскән Мәхмүткә крестьян тормышының барлык авырлыкларын татырга, зурлар белән кыр эшләрендә катнашырга туры килә. Ләкин моның уңай ягы да була. Халыкның тормыш-көнкүрешен яхшы белгән гореф-гадәтләрен, милли бәйрәмнәрен балачагыннан күңеленә сеңдергән М.Галәү – боларның барысын да соңрак иҗатында чагылдырган. ( “Болганчык еллар” әсәреннән өзек уку,40бит)

     1.а.б. М.Галәү тәгәрәп үскән болыннар, сукмаклар бер гасыр үтүгә карамастан,  аның эзләрен саклый сыман. Туган авылының табигатен ул үз әсәрләрендә гаҗәеп матур итеп тасвирлый. Чыннан да мондагы хәтфә болыннарга, бөдрә талларга, чылтырап аккан чишмәләргә сокланып карамаслык түгел. М.Галәүнең әсәрләрендә тирә -ягыбызның атамаларын очрату зур игътибарга лаек.  “Мөһаҗирләр” романында   Лашман елгасы турында язылган юллар моңа ачык мисал  булып тора.

( “Болганчык еллар” әсәреннән өзек уку, 553бит)

    2.а.б. Мәдрәсәне тәмамлаганнан соң, унҗиде яшьлек егет 1903 елда  үз көнен үзе күрергә дип, Әстерхан шәһәренә юл тота һәм шундагы татар мәктәпләренең берсендә мөгаллим булып эшли башлый. Әстерханда Мәхмүт Галәү 1907 елның ахырларына кадәр яши.

    1.а. б. 1907 ахырларында Әстерханны  ташлап, Оренбург шәһәренә күчеп китә. Тулырак…