Мөгаллим язмалары

ТР Питрәч муниципаль районы бюджет белем бирү учреждениесе 'Сәламәтлек мөмкинлекләре чикләнгән балалар өчен Питрәч интернат – мәктәбе” нең татар теле һәм әдәбияты укытучысы Муллахметова Рәзинә Әнвәр кызы.Тема: Ихсан Әхтәмнең “Ана рәхмәте” тексты.Максат:1.“Ана рәхмәте”тексты белән таныштыру.

Максат: 1.“Ана рәхмәте” тексты белән таныштыру.2. Дөрес, сәнгатьле, йөгерек уку күнекмәләрен камилләштерү.                  3. Сөйләм телен үстерү.4. Әниләргә хөрмәт, эш сөючәнлек, ярдәмчеллек сыйфатлары тәрбияләү. Җиһазлау: дәреслек “Күңелле татар теле” 3кл, Хәйдарова Р.З.,  аудиоязма (“Иң якын кешем син, әнием” җыры), компьютер, такта(балалар рәсемнәре), презентация.                            Дәрес барышы: I. ОЕШТЫРУ МОМЕНТЫ. -Исәнләшү. -Дежур рапорты. -Кәефләрегез ничек, балалар? Слайдтагы куянның берсе шат, ә икенчесенең кәефе юк. Мин сезнең барыгызның да кәефе яхшыдыр дип уйлыйм. — II. КЕРЕШ ӨЛЕШ. ФОНЕТИК КҮНЕГҮ 1). Татар авазларын искә төшереп китик әле: Ә Ө Ү Җ Һ ң. 2). Татарча да яхшы бел,      Урысча да яхшы бел;       Икесе дә безнең өчен       Иң кирәкле затлы тел.Шәйхм Маннур. “Иң якын кешем син, әнием” җырын тыңлау.   Җыр. “Иң якын кешем син, әнием”.М.Минһаҗев көе, З. Минһаҗева сүзләре. Дөньяда иң гүзәл,  Иң матур, нурлы  зат Ул минем әнием, Ул минем әнием.  Иң якты кояшым, Иң назлы гөлкәем, Иң якын кешем син Әнием-җаным син. – Бу җыр кем турында? – Әйе, әниләр безнең иң кадерле, газиз кешеләр. Күптән түгел без аларның бәйрәмен билгеләп үттек. – Ә сез әниегезгә ничек эндәшәсез? – Әни сүзе төрле телләрдә ничек яңгыраганын кабатлап үтик әле. Мама, мамочка. Әни, әнием, әнкәй. – Кайсы телдә генә әйтсәк тә, ул матур яңгырый торган сүзләрнең берсе. 2. Максатлар белән таныштыру. – Без бүген дәрестә “Ана рәхмәте” дигән текст өстендә эшләп, ничек укуыбызны, сөйләм телебезне, сүзлек байлыгыбызны күрсәтербез һәм, гомумән,безнең кадерле кешеләребез — әниләребез турында сөйләшербез. 3. Шигырьләр сөйләү. – Мин сезгә әниләр турында шигырьләр ятларга биргән идем.

Тулысынча укырга һәм күчереп алырга

Татарстан Республикасы Балтач муниципаль районы муниципаль бюджет гомуми белем учреждениесе «Бакый Зыятдинов исемендәге Карадуган гимназиясе»нең башлангыч сыйныф укытучысы Хөсәенова Айгөл Марсель кызы.

Тема: “Математик Яңа ел сәяхәте”. (10 эчендә кушу-алу темасын кабатлау).Мәктәп җитәкчеләренең район семинарында күрсәтелгән ачык дәреснең технологик картасы. Планлаштырылган нәтиҗә Предмет нәтиҗәләре. Укучы өйрәнә: алган белемнәрен практик кулланырга өйрәнә; Метапредметлы нәтиҗәләр. Танып –белү универсальуку гамәлләре: танып –белү эшчәнлеге башкару; үз белемең системасында ориентлашу; гомумиләштерә, нәтиҗә ясый белү; Коммуникатив универсаль уку гамәлләре: кабул ителгән бәяләү нигезләмәсенә таянып, үз уңышларыңны, иптәшләреңнең уңышларын бәяләү; үз хаталарыңны табу, тану, әйтә белү; Регулятив универсаль уку гамәлләре: биремнәрне үтәгәндә эш тәртибен эчтән үз-үзеңә сөйләү; үз эшеңне анализлау, нәрсә белгәнеңне, ә нәрсәне әле белеп җиткермәгәнеңне ачыклау; эш нәтиҗәсен бәяләү. Шәхси нәтиҗәләр: уңышларыңны  бәяли белүне формалаштыру; килеп туган авырлыкны чишәргә,  уңышсызлык сәбәпләрен ачыкларга омтылу; мөстәкыйльлек, инициатива күрсәтү, җаваплылык хисе булдыру. Дәрес тибы Рефлексия дәресе. Дәрес төре  Сәяхәт -дәрес Технология Сәламәтлекне саклау,  үстерешле укыту, проблемалы зоналарны тулыландыру, шәхескә ориентлашкан укыту(дифференциаль якын килү); мәгълумати –коммуникацияле укыту. Проблема Алган белемнәрне практикада ничек кулланырга? Предметара бәйләнеш Әйләнә-тирә дөнья.  Әдәби уку. Литературное чтение. Музыка.    Технология. Инглиз теле. Ресурслар: төп -өстәмә Дәреслек :124-125 б Интернет чыганаклары

Тулысы белән укырга һәм күчереп алырга

Авыл кечерәя, картая. Россия күрсәткечләре буенча ел саен авылларда 80-90 мең кеше кими.Әмма ул безне акламый һәм бизәми. Без авылның йөзе югалуын күрәбез. Бары авылларда гына без үзебезнең үзенчәлекләребезне – гореф-гадәтләребезне, телебезне, йолаларыбызны, мәдәниятебезне саклап кала алабыз. Казанга килеп югалалар: русы – татарга, чувашы керәшенгә өйләнә. Шулай буталып бетәбез дә, ана телен онытабыз.

(Татарстанның Фермерлар, крестьян хуҗалыклары һәм авыл хуҗалыгы кооперативлары ассоциациясенең XVII съездында чыгыш ясаганда Татарстан Дәүләт Советы Рәисе Фәрит Мөхәммәтшин әнә шулай дип белдерде.)

Авыл халкы гомер буена шәһәр тормышына кызыгып яшәде.Шәһәргә барып урнашкан кешеләргә көнләшеп карадылар.Әти-әниләр, мәктәп тә авылда калуны булдыксызлыкка санап,яшьләрне шәһәр ягына карап үсәргә өйрәттеләр.Шуңа күрә бүген шәһәрдә яшәүчеләрнең күбесе авылдан чыккан кешеләр.Элеккеге вакытларда бүлмәле,фатирлы булу өчен эшкә урнашу да җитә иде.Минем үземнең дә классташларның күбесе сигезне бетергәч, шәһәргә китеп, тире фабрикасы,макарон заводы кебек авыр-пычрак урыннарга кереп,тиз генә фатирлы булдылар.Бүгенге көндә эшләп кенә фатир алып булмый.Шуңа карамастан,яшьләр һаман да авылдан качарга,шәһәргә китеп урнашырга тырыша.Миллион сумлык ипотека коллыгына төшеп булса да авылдан котылырга омтылуның сәбәбе нәрсәдә? Белгәнебезчә,соңгы елларда авыл хуҗалыгында җитештерүчәнлек шактый кимеде,кечерәк авылларда бөтенләй калмады.Бу һич кенә дә авыл халкының ялкаулыгыннан түгел.Эш шунда ки, ит,сөт,май бәяләре еллар буе үзгәрмичә калып,аларны җитештерү өчен кирәкле бензин,солярка,фураж,печән,салам бәяләренең котырып өскә үрмәләве сәбәпле, һәртөрле эш файдасызга әйләнеп бара.Бәрәңге бакчаларында бүген печән я чүп үсә.Элеккеге шикелле 15-20 сутыйлы бакчалар юк хәзер.Чөнки хуҗаларга бәрәңгене үстерүгә караганда сатып алуы күпкә арзангарак чыга.Бәрәңгене базга салганчы, бакчага 5 тапкыр трактор кертергә (сукалау,утырту,рәт араларын эшкәртү,төбенә өю,алдыру) кирәк.Шуңа колорадо коңгызына каршы сиптерү өчен ике-өч тапкыр агу алуны да өстә. Бу- якынча 3 меңгә төшә.Моның кадәр акчага 2-3 кешедән генә торган гаиләгә кыш чыгарлык бәрәңгене сатып алып та була. Терлек үстереп сатуның да бер тиенлек файдасы юк. Шәһәр кешесе болай уйлый: “Авыл халкы ботлап ит сата. Берьеллык  бозауның үзеннән генә дә ике йөз килога якын ит чыга, шуны 280 нән генә сатса да күпме акча эшли”,-дип керемнәрне санарга маташа.Бозауның исәнлеге,хәлле булуы,киләчәктә ничек үсүе сыерның ел буе ничек ашавына бәйле.Сыерга бер ел дәвамында ким дигәндә 2 тонна фураж кирәк.Мин  көз көне тоннасы 9 меңнән-18 меңлек арпа алдым.Шуңа өстәп ай саен тагын 2 меңлек көрпә алып торабыз.Хәзер елгыр егетләр авылларда йөреп искергән икмәк сата башладылар.Ай саен 4-5 капчык шуны да алып калабыз.Тагын 2 меңне өстибез.Сыер көн саен ашарга сорый,шулай булгач бу икешәр меңне 12гә тапкырларга кирәк. Сыер бит әле печән белән саламсыз да тора алмый.Печәне кыш буена 5 рулон,саламы 4 рулон китә.Тагын өстибез барысына 12 меңне.Арифметиканы белсәгез,кушып барыгыз.Әле укол кадаткан,тояк кистергән өчен түләүләр дә бар.Бездә көтү чыкмый.Көтү йөргән җирләрдә үзең көтәргә чыга алмыйча, кеше ялласаң тагын 5-6 меңне чыгарып салырга кирәк.Булгач барысы да булсын,шуларга үзара салым акчаларын да өстик инде.Кара исәп белән генә дә 70 меңгә җитә язды түгелме, әллә узып ук киттеме? Хәзер ике йөз килолы түшкәне авыл кешесенең шәһәргә транспорт яллап алып килүен һәм килосын 280 сумнан сатуын хисап итсәк, 56 мең килеп чыгар.Теге якта-70, ә бу якта-56 мең.Менә елдан артык асраган бер бозауның “файдасы”.Моңа шушы терлекне асрар өчен авыл кешесенең иртә таңнан торып кичкә кадәр чабуын исәпкә кертмибез әле.Бүген кемнең авыл баласы шушы хезмәткә риза булыр икән? Булдыклы,тырыш,башында уе-гаме булган яшь егетләр һәм кызларның берсе дә мондый бушка эшләүгә риза түгел.Һәм алар хаклы да.Беренчедән, алар эшләп түгел,ә урлап баюны күреп үскән буын.Икенчедән,аларга акча иртәгә түгел,ә бүген кирәк.Алар безнең буын шикелле киләчәктә “якты матур киләчәк төзү” хыялы белән яшәмиләр.Чөнки аның булмасын белеп торалар.Җәмгыятьтәге социаль гаделсезлек,түрәләрнең башбаштаклыгы һәм караклыгы; ялганга,коррупциягә корылган илдә гадел хезмәт куеп уңышка ирешеп булмавын инде күпләр аңлады. Шуңа күрә укуларын тәмамлагач, миллион сумнар биреп табибларны,укытучыларны авылга кайтартырга тырышуның да файдасы ташка үлчим генә.

Тулырак…

Татарстан Республикасы Питрәч муниципаль районы “Сәламәтлек мөмкинлекләре чикләнгән балалар өчен Питрәч мәктәп-интернаты ” дәүләт бюджет белем учреждениясе укытучысы Галембикова Наиля Камил кызы. Татар теле дәресе “Агачлар” (4 кл.рус.гр.)

Дәрес темасы: АГАЧЛАР. Дәрес максаты:Үткәннәрне кабатлау һәм ныгыту. Яңа сүзләр белән танышу .”Җ”,”Ә” авазларын дөрес әйтү өстендә эшләү. Муса Җәлил туган көнен искәртү.Табигатьне яратырга өйрәтү.Язу һәм уку күнекмәләрен булдыру. Дәрес барышы: 1.Оештыру. 2.Деҗур белән сөйләшү. Ничәнче число? Нинди дәрес? Дәрестә нишлибез? Сыйныфта ничә малай һәм кыз? 3.Тел һәм иреннәргә гимнастика.(елмаю,өрү,сәгать теле,тел шартлату) 4.”Җ”,”Ә”-авазларын дөрес әйтү өстендә эш. 5.Өй эшен тикшерү.Җәнлекләр турында биремле карточкалар. Бу . . . . Ул кайда яши?(урманда,кырда,болында) Ул нәрсә ашый?(куян,агач,чикләвек,тычкан) Ул нинди төстә?(ак,соры,сары,кызыл) Ул нинди?(хәйләкәр,җитез,усал,көчле,энәле,куркак) 6.Яңа тема.Агачлар. Дәреслек белән эш.134 бит.1 нче күнегү. Яңа сүзләр белән танышу. Сүзлек:НАРАТ-СОСНА. ЧЫРШЫ-ЕЛЬ. КАЕН-БЕРЕЗА. ИМӘН-ДУБ. УСАК-ОСИНА. а)Хор белән уку.

Тулысынча укырга һәм күчереп алырга

“…Дөньяда күп нәрсә белдем…”

Бу сүзләрне белмәгән татар дөньяда юктыр! Туган телнең дөньяны тануда төп чыганак икәнлеген, аның әби-бабайдан әткәй-әнкәйгә, алардан балаларга күчүен, аннан да газизрәк,кадерлерәк, тәмлерәк нәрсә булуы мөмкин түгеллеген Тукаебыз гасыр башында ук шигырь юлларына салып әйтеп биргән.

Балалар тормышында тел зур урын алып тора. Ул тормыш чыганагы, белем чишмәсе. Халыкның теле- аның бөтен рухи тормышының иң яхшы, беркайчан да шиңми, мәңге яшәреп тора торган иң матур чәчәге! Һәр милләт кешесе өчен иң моңлы көй- үзенең милли көе, иң матур, иң кодрәтле тел- үзенең туган теле. Балалар иң элек үз халкының хәрефләрен күрергә, үз авазын ишетергә тиеш. Балаларның кечкенә куллары иң элек туган телендә “Әти, Әни”сүзләре язсын иде. Шулай булганда гына алар сабый йорәгендә тирән эз салачаклар, һәм шул беренче нигез булачак.

Балалар һәрнәрсәне тойгысы белән каршы алалар. Иң элек укылган әкиятләре үз телендә булсын. Иң элек ишеткән вакыйгалары, иң элек исемен күргән язучылары үз халкыннан булсын. Кеше үзенең туган телен яратса гына, башка халыкларның теленә колак салыр. Җырдай моңлы татар телен башка милләт балаларына җиткерү- безнең изге бурычыбыз. Шулай бумый мөмкин дә түгел, чөнки Татарстаныбызда татар теле- дәүләт теле!

Татарстан Республикасы Питрәч муниципаль районы “Мөмкинлекләре чикләнгән балалар өчен Питрәч интернат –мәктәбе” дәүләт бюджет белем бирү учреждениесе татар теле укытучысы Гыймадеева Гөлфия Шәмгун кызы. Тема :«Татарстан шәһәрләре буйлап сәяхәт” 5нче сыйныф.

Тема:“Татарстан шәһәрләре буйлап сәяхәт”. Максатлар: 1) Татарстан шәһәрләре турында мәгълүмат бирү; 2) телдән сөйләм күнекмәләрен үстерүне дәвам итү; 3) укучыларның иҗади активлыгын үстерү. Җиһазлау: компьютер, экран, мультимедиа – проектор, презентация, компьютердан чыгарган күрсәтмәлекләр. Дәрес барышы: Оештыру өлеше Матур үтсен көнебез! Көләч булсын йөзебез. Тырышып җавап бирик. -Әйдәгез, бер-беребезне сәламлибез!( Укучылар бер-берсе исәнләшәләр) -Балалар , мин сезгә табышмак әйтәм. ҺӘР ҖИР КАРЛАНГАН, СУЛАР БОЗЛАНГАН. УЙНЫЙ ҖИЛ БУРАН, БУ КАЙЧАК ТУГАН? -Бу елның кайсы фасылы? Кыш айлары , нинди айлар? -Хәзер нинди ай? Бүген ничәнче февраль? -Бүген атнаның кайсы көне? Бүген көн нинди? Хәзер нинди дәрес ?Дәрестә нишлибез? 3.Үткәннәрне актульләштерү. Тест бирелә. 1.Найди слово,которое отвечает на вопрос кем? (Авыл,мин,шәһәр,аю.) 2.Найди правильный ответ к слову( строитель). 1)бакчачы.2)төзүче.3)урманчы. 4)тегүче. 3.Найди слово,которое отвечает на вопрос нәрсә?

Тулысынча укырга һәм күчереп алырга